§71, Alm.del - 2023-24 - Bilag 48: § 71-tilsynets endelige tilsynsrapport for anmeldt tilsynsbesøg den 9/9-2023 på PITU i Kapisillit, Grønland (tilsynsbesøg nr. 10)

Tilsynet i henhold til grundlovens § 71 2023-24
§71 Alm.del Bilag 48
Offentligt

Nuummi ulloq unnuarlu angerlarsimaffiup PITU-p

Kapisilinni immikkoortortaanut siumut nalunaaqqaarluni

nakkutilliilluni alakkaaneq pillugu nalunaarusiaq

(Nakkutilliilluni alakkaaneq 10)

1. Aallaqqaasiut

Arfininngornermi 9. september 2023 § 71 naapertorlugu nakku-

tilliiartortut siumut nalunaarutigeriikkaminnik ulloq unnuarlu

angerlarsimaffiup PITU-p Kapisilinni illuaraanut nakkutilliiar-

torlutik alakkaapput.

§ 71 naapertorlugu nakkutilliiartoqataapput nakkutilliisunut

siulittaasup tullia Camilla Fabricius (S), Mike Fonseca (M),

Theresa Berg Andersen (SF) aamma Alexander Ryle (LA).

Taakku saniatigut peqataapput ataatsimiititaliap pisortaa Lis

Grønnegaard Rasmussen, ataatsimiititaliap allattaa Charlotte

Avnsted-Vilman, ataatsimiititaliami assisstenti Gitte Ravn Jensen

aamma oqalutsi.

Aallaqqaasiutigalugu nakkutilliisut angerlarsimaffimmi sulisut

ataatsimeeqatigivaat. PITU-miit peqataapput direktør Îsâvaraq

Petrussen, vicedirektør Vivi Lynge Petrussen, persorsaasoq Anine

Berthelsen aamma perorsaanermut ikiorti Abelone Filemonsen.

Angerlarsimaffimmut inissinneqarsimasuupput meeqqat qatan-

ngutigiit pingasut nukangasut, taakkulu nakkutilliisut pulaarsi-

maarneranni najuupput. Tamaani ulluinnarni pisartut unammil-

lernarsinnaasullu sulisunit oqaluttuarineqarput.

Illu aasaaneraniusoq PITU-mit immikkoortortaqarfittut ator-

neqartarpoq, meeqqat inuusuttuaqqallu inissinneqarsimasut eq-

qissisimaarnissartik pisariaqartikkaagassuk. Pingaartinneqarpoq

meeqqat inissinneqarnerminni sallaatsumik aallartittarnissaat, su-

lisut ilikkarluarnissaannut periarfissaqartinneqarlutik. Taama pe-

riuseqarnerup toqqissisimaneq tatigeqatigiinnerlu pisariaqartut

pilersittarpai.

17. april 2024

§ 71-tilsynet

Charlotte Avnsted-

Vilman

Udvalgssekretær

charlotte.avnsted-

[email protected]

Tlf. 33373648

Folketinget

Christiansborg

1240 København K

3337 5500

[email protected]

www.ft.dk

2. Nakkutilliisut oqaaseqaataat

Nakkutilliisut aarlerinartoqartippaat PITU-mit

paasissutissiissutigineqarmat akuttunngitsumik meeqqanik

tigusaqartarlutik periusissatut

pilersaarusiorfigineqarsimanngitsunik. Periusissatut

pilersaarusiorneq ataqatigiissaarinermi sakkussaavoq

Side 1 | 6

§71, Alm.del - 2023-24 - Bilag 48: § 71-tilsynets endelige tilsynsrapport for anmeldt tilsynsbesøg den 9/9-2023 på PITU i Kapisillit, Grønland (tilsynsbesøg nr. 10)

pingaaruteqarluinnartoq meeqqanut tunngatillugu suliamut

iliuuseqarnissamut ersarissaasussaq.

Nakkutilliisut ajunngitsutut nalilerpaat PITU-mi sulisut

eqqummaariffigimmassuk meeqqat inissinneqarneranni

pisariaqartitaasa tunniunneqarnissaat eqqummaariffigimmassuk.

Nakkutilliisuttaaq ajunngitsutut nalilerpaat qatanngutigiit

sapinngisamik ataatsimoortillugit inissinneqartarnissaat

pingaartinneqarmat, pisunilu taamaaliortoqarsinnaanngitsillugu

qatanngutigiit immikkut inissinneqarsimasut peqatigiittarnissaat

pingaartinneqarmat.

Kiisalu nakkutilliiviup ajunngitsutut nalilerpaa sulisunut

pikkorissarnerpassuit ingerlanneqartarmata, taamaalillutik sulisut

atorsinnaasaminnik sakkussanik pissarsisarmata

aaqqiagiinngittoqartillugu nukinnik atuinermik

kinguneqarsinnaagaluit pinngitsoortinnissaannut.

3. PITU pillugu naatsumik

PITU-mi sullissassatut salliutinneqarput meeqqat sumiginnakkat

(pingaartumik qatanngutigiit).

Nuummi PITU 25-inut inissaateqarpoq, immikkoortortani arfineq

pingasuni. Immikkoortortaq inissiaakkajuppoq.

Meeqqat 0-18 akornanni ukioqarput. Nakkutilliiartorluni alakkaa-

neq ingerlanneqarpoq Kapisilinni, tamaani PITU illuaraqarmat.

Pitu suliffeqarfiuvoq imminut pigisoq, ingerlanneqarlunilu meeq-

qat tapersersorneqarnissaat pillugu Inatsisartut inatsisaat najoqqu-

taralugu aamma Meeqqat tapersersorneqarnissaannut Inatsisartut

inatsisaat pillugu Namminersorlutik oqartussat nalunaarutaat

PITU-mi pisortaavoq Îsâvaraq Petrussen.

PITU Kalaallit Nunaanni inissiisarfittut angerlarsimaffiuvoq siul-

lerpaaq qatanngutigiinnik angerlarsimaffiup avataanut inissinne-

qartunik tigusisartoq.

Misissuinerit assigiinngitsut takutippaat, meeqqat inuusuttuaqqal-

lu sumiginnakkat, tarnikkut mikinerusumik annerusumilluunniit

tatineqareersimasut, suli annertunerusumik tarnikkut tatineqartar-

tut qatanngutiminnit avissaartinneqaraangamik angerlarsimaffiup

avataanut inissinneqarnerminni. Tamanna inersimasunngorlutik

inunnut allanut atassuteqalersinnaanerannut sunniuteqarsinnaa-

Side 2 | 6

§71, Alm.del - 2023-24 - Bilag 48: § 71-tilsynets endelige tilsynsrapport for anmeldt tilsynsbesøg den 9/9-2023 på PITU i Kapisillit, Grønland (tilsynsbesøg nr. 10)

voq, ilaatigut allanut attaveqalernissaminnik ajornartorsiuteqaler-

nermikkut. Taamatut pisoqarsinnaanera annikillisinneqarsinnaa-

voq, qatanngutigiit najugaqarfimmut ataatsimoortillugit inissin-

neqarnerisigut.

PITU-mi ingerlariaaserineqarpoq nalinginnaasumik angerlarsi-

maffittut najugaqaqatigiiffiit mikisut aallaavigalugit, najugaqaqa-

tigiiffimmmi ataatsimi qatanngutigiit najugaqartillugit aalajan-

gersimasunik sulisulinni.

PITU ulloq unnuarlu angerlarsimaffiuvoq meeqqanut nalinginnaa-

sumik poqissusilinnut, qatanngutigiinnut sumiginnakkanut. PITU

neqeroorutaavoq meeqqanut 0-18 akornanni ukiulinnut angerlar-

simaffittut toqqissisimanartutut patajaatsutullu. Sulisunut pingaa-

ruteqarpoq meeqqat qatanngutigiiaat najugaqaqatigiiffiiaanut

ataatsimoortillugit inissinnissaat, taamaalillutik peroriartoqati-

giinnissaminnut periarfissaqassammata, ilaqutariinnertillu atta-

tiinnarsinnaallugu.

PITU-mi sulisuupput suliamik ilinniarsimanngitsut, perorsaasut,

meeqqanut paarsisut, socialassistent, social-og sundhedsassistent,

isumaginninnermi ikiorti, klinikassistent, inunnik isumaginniner-

mi siunnersorti, psykoterapeut, sanasoq, mekaniker, allaffimmioq,

ilinniartitsisoq, kukkunersiuisoq aamma exam.pæd.

4. Nakkutilliisut alakkarterinerat

PITU-p Kapisilinni illuaraa anginngilaq alianaalluinnarlunili.

Malunnarluinnarpoq sulisut suliaminnut assut pingaartitsinerat,

meeqqallu ajunnginnerat.

Qatanngutigiit nukangasut qanittukkut angerlarsimaffiup avataa-

nut inissinneqaqqammerput, sulisullu Kapisilinnukaqatigisima-

vaat ilikkarumallugit. Meeqqat sulisullu akornanni toqqissisima-

neq pisariaqartoq pilersinneqariarpat isumaavoq Nuummi ulloq

unnuarlu angerlarsimaffimmi najugaqarnissaat.

Sulisut oqaluttuarput meeqqat angajoqqaavi Danmarkimiittut,

ataataasoq napparsimammat. Anaanaasup najorpaa.

Meeqqani angajulliup inini nakkutilliisunut takutippaa. Alianaap-

poq pinnguarpassuaqarporlu. Sulisut oqaluttuarput, meeqqat taak-

ku pingasut silami pinnguarnissartik nuannarigaat.

Side 3 | 6

§71, Alm.del - 2023-24 - Bilag 48: § 71-tilsynets endelige tilsynsrapport for anmeldt tilsynsbesøg den 9/9-2023 på PITU i Kapisillit, Grønland (tilsynsbesøg nr. 10)

Meeqqat tamarmik nukangavallaarput nakkutilliisunit oqaloqatigi-

neqarsinnaanatik.

5. Tamalaat

Sulisut oqaluttuarput, sapinngisamik qatanngutigiit angerlarsimaf-

fimmi ataatsimoortinnissaat anguniartaritsik, pissutsilli immikkut

ittut tamanna ajornartikkaangassuk, taava qatanngutigiit avissaar-

tillugit inissinneqartartut, taamaattorli akuttunngitsumik immin-

nut takusarsinnaasut.

Meeqqat inuusuttuaqqallu peqatigiilluarsinnaasut aamma PITU-

mi najugaqarsinnaapput.

Nakkutilliiartorluni alakkaanissaq sioqqullugu PITU-mit nalunaa-

rutigineqarpoq, meeqqanik najugaqarfimmiittuuteqaratik, tarnik-

kut misissuiffigineqarsimasunik.

Alakkaanissaq sioqqullugu nakkutilliisunit aamma apeqqutigine-

qarpoq, pinerluuteqarnissamut pinaveersaartitsineq najugaqarfim-

mi qanoq sulissutigineqartarnersoq. Tamatumunnga PITU akis-

suteqarpoq, meeqqat tillittartut paasigaangamikkit, tarnip pissu-

saanik ilisimasalimmik oqaloqateqartarlutik atuarfillu qanittumik

suleqatigalugu qanoq iliuuseqartoqarnissaa oqaluuserineqartartoq.

Periarfissaavoq aamma Politiinik siunersuinissaq.

Nakkutilliisut aamma apeqqutigivaat PITU-mi pissaanermik

atuinerit qassiunersut. Sulisut oqaatigaat 2022-ip aallartinnera-

niilli manna tikillugu PITU-mi pissaanermik atuisoqartariaqarsi-

manngitsoq. Tamanna siusinnerusukkut pisarsimagaangat pissu-

taakkajussimavoq, meeraq inuusuttuararluunniit puulluni aseror-

terileraagat. Taama pisoqarsimatillugu, pisimasup kingorna meeq-

qap inuusuttuaqqalluunniit sulisut eqqissitsiisarput oqaloqatiginis-

saanut.

Sulisunut pingaartuuvoq paasissallugu, meeraq inuusuttuararluun-

niit sooq taamatut qisuariaateqarnersoq, taama pisoqaqqinnginnis-

saa siunertaralugu. Sulisut oqaluttuarput tulluusimaarutigigitsik,

meeqqanut pissaanermik qaqutiguinnaq atuisoqartariaqartarnera.

Sulisut oqaluttuarput, angerlarsimaffimmi oqaatsinik atunissamik

politikkeqaratik, tamannali naleqartitani nassaassaasoq, tassalu

nuannaarneq, misiginneqataaneq, akisussaassuseqarneq, akuerin-

ninneq aamma maniguunneq. Pingaartittuaannarsimavaat

tunngaviusumik pitsaasumik nuannersumillu attaveqaqatigeeriaa-

seqarneq, angerlarsimaffiullu toqqissisimanarlunilu najoruminar-

tuunissaa.

Side 4 | 6

§71, Alm.del - 2023-24 - Bilag 48: § 71-tilsynets endelige tilsynsrapport for anmeldt tilsynsbesøg den 9/9-2023 på PITU i Kapisillit, Grønland (tilsynsbesøg nr. 10)

Meeqqanut oqaluttuussilluartarput pitsaasumik attaveqaqatigee-

riaatsip qanoq pingaaruteqartigineranik.

PITU-mi illup iluani malittarisassaqarpoq, taakkulu meeqqanut

angerlarsimaffimmut inissinneqartunut paasissutissiissutigine-

qartarput. Malittarisassat ilaatigut imaqarput innartarfiit, anger-

lartarfiit, nerisarfiit il.il. pillugit.

Alakkaanissaq sioqqullugu PITU-mit nalunaarutigineqarpoq,

meeqqat qassinik ukioqarnerat aallaavigalugu innartarfeqartinne-

qartartut, ikinnguteqarpatalu pulaartoqarsinnaanerat pillugu pif-

fissamik isumaqatigiissusiorfigineqarsinnaasut, tamanna meeqqat

kissaatigippassuk.

Meeqqat mobilitik namminneq tigummisarpaat, isumaqarnarsip-

palli mobilit tulluartuunngitsumut atorneqartartut, taava sulisut

mobili meeqqap innarnissaa sioqqullugu tigusinnaavaat.

Atuareernermi meeqqat iPad-ersinnaapput aamma ilinniagassa-

minnik ilinniarnerminnut, piffissarli tamakkerlugu atornissaat

inerteqqutaavoq. Meeqqat innareeraangata internet-imut attavik

qaminneqartarpoq.

Nakkutilliisut alakkaanissartik sioqqullugu apeqqutigivaat sulisut

angajoqqaanik qanoq akuutitsinersut. Sulisut tamanna pillugu a-

kipput, angajoqqaat akuutinneqartartut. Pingaartuuvoq inissiisi-

maneq pillugu angajoqqaat tapersersuinissaat attaveqaqatigiilluar-

toqassasorlu.

Sulisut aamma oqaluttuaraat, akutttunngitsumik meeqqanik inuu-

suttuaqqanillu inissiiffigineqartarlutik suli iliuusissanik pilersaa-

rusiuunneqarsimanngitsunik. Tamanna sulisut meeqqanik isu-

maginniarnerannut ajornartorsiortitsisinnaasarpoq.

Sulisut aamma meeqqat nassuiaanniarluartarpaat sooq angerlarsi-

maffiup avataanut inissinneqarsimanerat pillugu.

PITU-mi malittarisassaqarpoq, inissinneqarnermi qaammat siulleq

meeqqat angajoqqaaminnik oqaloqateqannginnissaat. Pingaartin-

neqarpoq meeqqat misigissagaat eqqissisimasumik ikaarsaariar-

neq, angajoqqaanut maqaasineq aallaqqaataaniit sakkortusarmat.

Qaammat qaangiukkaagat sulisut paasiniassavaat meeqqat anga-

joqqaatillu qanoq attaveqaqatigiittassanersut/peqatigiittassanersut.

PITU-p kingornatigut nakkutilliisunut erseqqissaatigivaa meeqqat

angajoqqaalu peqatigiittarnissaat kommunemiit ulloq unnuarlu

inissiisarfiup angajoqqaallu akunnerminni

Side 5 | 6

§71, Alm.del - 2023-24 - Bilag 48: § 71-tilsynets endelige tilsynsrapport for anmeldt tilsynsbesøg den 9/9-2023 på PITU i Kapisillit, Grønland (tilsynsbesøg nr. 10)

isumaqatigiissusiorfigisarmassuk, tamannalu allaganngorlugu

isumaqatigiissut piffissami killilimmi atorneqartarmat.

PITU-p aamma paasissutissiissutigivaa Kapisilinni illu aasat

tamaasa atorneqartarmat meeqqat inissinneqarsimasut

paarlakaajaallugit tassaniitinneqartarlutik. Saniatigut illu pisuni

immikkuullarissuni aamma atorneqartarpoq, meeqqanik nutaanik

inissiisarfimmiittuuteqalernermi toqqissisimanartunik

sinaakkutaqarnissamut pisariaqartitsisoqartillugu

–

ukiup qanoq

ilineraniluunniit. Kapisilinni avatangiisit eqqissisimanerummata,

kinguneqarluartitsisarlutillu. Nalinginnaasumik meeqqat

qaammatit marluk missaanik tassaniitinneqartarput.

[Dette er en oversættelse. I tvivlsspørgsmål henviser vi til den danske original].

Nutsigaavoq. Nalorniguit qallunaatuua takuuk.

Side 6 | 6