§71, Alm.del - 2023-24 - Bilag 42: § 71-tilsynets endelige tilsynsrapport for anmeldt tilsynsbesøg den 5/9-2023 på Alderdomshjemmet i Tasiilaq, Grønland (tilsynsbesøg nr. 1)

Tilsynet i henhold til grundlovens § 71 2023-24
§71 Alm.del Bilag 42
Offentligt

Tasiilami Qanganitsat angerlarsimaffiannut § 71-mut

atatillugu nakkutilliilluni alakkaaneq pillugu nalunaarusiaq

(Nakkutilliilluni alakkaaneq 1)

1. Aallaqqaasiut

Marlunngornermi 5. september 2023 § 71 naapertorlugu nakkutil-

liiartortut siumut nalunaarutigeriikkaminnik Tasiilami Qanganit-

sat angerlarsimaffiannut nakkutilliiartorlutik alakkaapput.

§ 71 naapertorlugu nakkutilliiartoqataapput nakkutilliisunut

siulittaasup tullia Camilla Fabricius (S), Theresa Berg Andersen

(SF), Alexander Ryle (LA), Stinus Lindgren (RV) aamma Aaja

Chemnitz (IA).

Taakku saniatigut peqataapput ataatsimiititaliap pisortaa Lis

Grønnegaard Rasmussen, ataatsimiititaliap allattaa Charlotte

Avnsted-Vilman, ataatsimiititaliami assisstenti Gitte Ravn Jensen

aamma oqalutsi.

Nakkutilliisut aallaqqaasiutigalugu Qanganitsat angerlarsimaf-

fianni sulisunik ataatsimeeqateqarput, sulisut pisortaallu oqalut-

tuarlutik tamaani ulluinnarni qanoq ingerlasoqartarnersoq Qanga-

nitsallu angerlarsimaffianni utoqqaat najugallit pillugit.

Qanganitsat angerlarsimaffianniit peqataapput sundhedshjælperi

Eva Q. Kristiansen, sundhedsassistenti Dina Heilmann aamma

utoqqaat illuani ningiuusoq Gitte K. Maratse.

Nakkutilliisut alakkaanerisa nalaani najugaqartut qulit puigortun-

ngornermik nappaateqarput. Taakkunannga pingasut sakkortuu-

mik avammut qisuariartartuupput, tamannalu najugaqartunut

unamminartorsiortitsisarpoq. Sulisut ilanngullugu oqaluttuarput

alakkaanerup nalaani utoqqqaat pingasut illoqarfiup napparsi-

maviani uninngasut Qanganitsat angerlarsimaffianni inissaqan-

nginnamik.

Najugaqartut tamarmik akuersinikuupput Qanganitsat angerlar-

simaffiannut nuunnissartik pillugu, aammali innuttaasoq tamaani

najugaqalersinneqarsinnaavoq akuersiseqqaanngikkaluarlugu.

2. Nakkutilliiviup oqaaseqaataa

Nakkutilliiviup aarlerinartoqartippaa Tasiilami utoqqaat illuanni

tigussaasunik atortussanik pisariaqartitanik ineqartut

pisariaqartitsinermtik aallaavigalugu atorsinnaasaannik

soqanngimmat, ingammik puigortunngorsimasut ineqartut

eqqarsaatigalugit. Pingaaruteqarluinnarpoq atugassarititaasut

ajunngitsuunissaat, aammalu utoqqaat illuanni ineqartut

26. februar 2024

§ 71-tilsynet

Charlotte Avnsted-

Vilman

Udvalgssekretær

charlotte.avnsted-

[email protected]

Tlf. 33373648

Folketinget

Christiansborg

1240 København

3337 5500

[email protected]

www.ft.dk

Side 1 | 5

§71, Alm.del - 2023-24 - Bilag 42: § 71-tilsynets endelige tilsynsrapport for anmeldt tilsynsbesøg den 5/9-2023 på Alderdomshjemmet i Tasiilaq, Grønland (tilsynsbesøg nr. 1)

toqqissisimanissaannut tunngaviusumik pisariaqartitaasa

tunniussinnaanissaat.

Nakkutilliiviuttaaq aarlerinartippaa piffissami tassani

alakkaanerminni utoqqaat amerlanerit illoqarfiup

napparsimaviani innangatinneqarmata utoqqaat illuani inissamik

amigaateqarneq peqqutaalluni.

Nakkutilliiviup taamatuttaaq aarlerinartoqartippaa suliamut

tunngasumik naammattumik ilisimasalinnik soqannginnera,

ineqartut annertuumik puigortunngortut eqqarsaatigalugit.

Aammattaaq nakkutilliiviup aarlerinartoqartutut nalilerpaa

ineqartut misissortinnissaannut utaqqisarnerup sivisusarnera.

Nakkutilliiviup ajunngitsutut isigaa utoqqaat illuani sulisut

utoqqaat ineqartut ulluinnaasa ajunngitsuunissaat

toqqissisimanarnissaallu tunniussinnaammassuk naak

tigussaasunik atortussanik amigaateqarluinnaraluarlutik.

Ersarippoq ineqartut sulisunut nuannarinninnerat.

Nakkutilliivuttaaq ajunngitsutut isigaa utoqqaat kinguaassiuutinik

atuinerat utoqqaat illuani sulisunit eqqumaffigineqarmat,

aammalu oqaaqqissaarutigineqartarluni.

3. Tasiilami Qanganitssat angerlarsimaffiat naatsumik

Tasiilami Qanganitsat angerlarsimaffianni najugallit 18-iupput,

taakkunannga qulit puigortunngornermik nappaateqarlutik.

Tamaani sulisut 20-it missaanniipput. Sulisut tassaapput pisortaq,

pisortap tullia, peqqinnissamut assistenti, peqqinnissamut ikiorti,

igaffimmi assistenti, meeqqerisoq, eqqiaasut, pedel aamma sulisut

ilinniarsimanngitsut allat.

Qanganitsat angerlarsimaffiat Tasiilap illoqarfiata qiterpasissuani

illumi pisoqalisumi 1961-imi sananeqarsimasumiippoq 2001-imi

ilaneqarsimasumi.

4. Nakkutilliisut alakkarterinerat

Aallaqqaasiutigalugu ataatsimeereernermi nakkutilliisut marlun-

ngorlutik avillutik illup iluani alakkarteripput najugaqartunimk

oqaloqateqarlutik illutaatalu tungaatigut atugassarititaasunik alak-

karterillutik. Qanganitsat angerlarsimaffiat qanganisanngorsima-

voq, taamaattorli sumi tamani torerpoq eqqiluillunilu.

Init ataatsimoorfiusinnaasut inilu isersimaartarfik alianaatsumik

pequsersorsimapput, tamaaniippullu najugaqartut arlallit. Nakku-

tilliisunut ilaasortat najugaqartunik arlalinnik oqaloqateqarput.

Silaannaq pitsaavoq, angerlarsimaffippalaarluni tamaaniinnerlu

nuannerluni.

Side 2 | 5

§71, Alm.del - 2023-24 - Bilag 42: § 71-tilsynets endelige tilsynsrapport for anmeldt tilsynsbesøg den 5/9-2023 på Alderdomshjemmet i Tasiilaq, Grønland (tilsynsbesøg nr. 1)

Sulisut oqaluttuarput Qanganitsat angerlarsimaffianni niperujoor-

neq assut initusoq, pattagiarlu atorluarneqartarluni.

Sulisut utoqqarnik ikiuiniarluarput. Sulisut pingaartippaat pisu-

tuarnissaq, tamanna utoqqaat kissaatigippassuk. Sapaatip akunne-

ranut ataasiarlutik bankortarput, aammalu Qanganitsat angerlar-

simaffiata illoqarfimmi inuusuttut najugaqaqatigiiffiannik suleqa-

teqartarpoq, utoqqarnut assigiinngitsunik sammisassaqartitsiso-

qartarluni. Assersuutigalugu ukiukkut qimussertoqartarpoq

aasaaneranilu imaatigut angalaqatigiittoqartarluni.

Nakkutilliisut ineeqqanut arlalinnut aamma alakkaatinneqarput.

Ineeqqat imatorsuaq pisatsersugaanngillat, amerlanerit Qanga-

nitsat angerlarsimaffiata pequtaanik pequteqarput. Nammineri-

saminnilli assiutitik iikkaminni nivingatippaat, tamanna periar-

fissaammat. Aammattaaq assinik nivingasoqarpoq takuneqar-

sinnaalluni kina ineeqqami sorlermi najugaqarnersoq.

Najugaqartut namminerisaminnik uffarfeqaratillu perusuersartar-

feqanngillat. Uffarfiit qaamapput angisuujullutillu.

Sulisut takutippaat ineeqqat mikisut marluk, inigineqanngitsut.

Taakku atorneqartarput Piterartillugu, anorersuarujussuaq

Tasiilamiinnaq pisartoq, aammalu issilerujussuartillugu, utoqqaat

oqqisimaartarfiisut.

Nakkutilliiviup alakkarpaa ineeraq, tassani nakorsaatit paarnaar-

simasumiitinneqarput. Saniatigut aamma aningaasanut sikaavik

(pengeskab) najugaqartut aningaasaatiminnik allanillu naliliuti-

minnik toqqorsiffigisinnaasaat. Najugaqartut aningaasanik atui-

neranni sulisut ikiuuttarput soorlu nakorsiarneranni pisiniarne-

rannilu.

Nakkutilliiviup najugaqartut arlallit oqaloqatigai, taakku ineeqqa-

minnut alakkaatitsipput. Nalinginnaasumik oqariartuutigineqar-

poq, Qanganitsat angerlarsimaffiat najugaqarfitsialaasoq. Sulisut

inussiarnersut isumassuisullu najugaqartunut, tamannalumi aam-

ma malunnarpoq.

Taamaattorli najugaqartut sulisullu akornanni kissaatigineqarpoq

Kalaallit Nunaanni utoqqaat atugarisaat pillugit politikkikkut uk-

kassisoqarnerulernissaa.

Najugaqartut arlalllit oqaluttuaraat, kissaatigalugu najugaqarfim-

minni sammisassat amerlanerusariaqartut. Ilaannikkut oqaloqate-

qarnissaq pisariaqartinneqartarpoq, piffissap sivitsortoortarnera

pissutigalugu. Ingammik puigortunngorsimanngikkaanni. Paasi-

Side 3 | 5

§71, Alm.del - 2023-24 - Bilag 42: § 71-tilsynets endelige tilsynsrapport for anmeldt tilsynsbesøg den 5/9-2023 på Alderdomshjemmet i Tasiilaq, Grønland (tilsynsbesøg nr. 1)

nartumik maannakkut sulisut ulapeqaat, kisianni najugaqartunut

akuutitsinerusinnaapput, tusarniaaffigisarlugit qanoq innersut

aamma sunik amingaateqarnersut.

Ineqarfinni torsuusat marluusut avinneqarsimapput pujortartar-

tunut pujortartanngitsunullu ineeqqatut, tassami najugaqartut

ineeqqaminni pujortarsinnaatitaammata. Pujortartartut torsuu-

saanni silaannarmik saliisartunik ilisisoqarsimavoq, taakkulu pis-

sutaallutik tupap tikka malunginiagassaanani.

5. Tamalaat

Sulisut oqaluttuaraat, Tasiilami Qanganitsat angerlarsimaffiannik

nutaamik sanasoqartussaasoq.

Nalinginnaasumik sulisut nalilerpaat, illorsuup sananeqaataatigut

atugassarititaasut killiliisut pisariaqartumik ikiuinissaminnut ta-

persersuinissaminnullu. Assersuutigalugu najugaqartut sakkortuu-

mik puigortunngorsimasut ikorfartornissaannut inissaqaranilu

pitsaanerusunik atortorissaaruteqanngilaq. Tamatumunnga atatil-

lugu sulisut aamma oqaluttuaraat, sulisut Nuummi ilinniartinne-

qartartut puigortunngortunik najugaqartunik pitsaanerusumik sul-

lissisinnaalernissaat siunertaralugu. Tamatumani aamma pingaar-

tumik pissaanermik atuineq eqqarsaatigalugu.

Pissaanermik atuisoqarsimatillugu sulisut immersugassat assi-

giinngitsut immersortartussaavaat, demenskoordinatorinut fag-

chef-imullu nassiunneqartussanik. Alakkaanissaq sioqqullugu

Qanganitsat angerlarsimaffiata ilisimatitsissutigaa najugaqartunut

pissaanermik atuisoqartartoq. Eqqiluisaartitsiniarnerni pissaaner-

mik atuisoqartarpoq, kørestol-inik atuisut qitequserneqartarput

ilaannikkullu matumik paarnaarsisoqartarluni, anorersuarnerata

nalaani.

Pissutsit ullumikkutut itsillugit napparsimasut pisariaqartitanut

unammillernartunullu assigiinngitsunut igalassimatinniarneqar-

sinnaanngillat. Sulisut aamma oqaluttuaraat ilaannikkut politiinit

ikiorserneqartariaqartarlutik, najugaqartut puigortunngortut ilaasa

avammut sakkortuumik qisuariaateqartarnerinut atatillugu. Kiisa-

lu sulisut oqaluttuaraat, Qanganitsat angerlarsimaffiat illoqarfim-

mi innuttaasunut attaveqarluartoq, aammalu najugaqartut ikittut

Qanganitsat angerlarsimaffianniit anisartut illoqarfimmi innuttaa-

sunut ingiaqatigineqarlutik angerlartinneqartartut.

Sulisut aamma oqaluttuarput illoqarfiup napparsimavianik sule-

qateqarluarlutik. Tamanna ingammik atuuppoq utoqqaat nappar-

simavimmiittariaqartut Qanganitsallu angerlarsimaffianni inissa-

qalernissaminnik utaqqisut, eqqarsaatigalugit.

Side 4 | 5

§71, Alm.del - 2023-24 - Bilag 42: § 71-tilsynets endelige tilsynsrapport for anmeldt tilsynsbesøg den 5/9-2023 på Alderdomshjemmet i Tasiilaq, Grønland (tilsynsbesøg nr. 1)

Taamatuttaaq sulisut oqaluttuaraat utoqqaat najugaqartut kin-

guaassiutit tungaasigut eqqumaffigigitik. Sapinngisaminnik iliuu-

seqartarput utoqqaat ataasiakkaat namminneq inuuneqarnissamin-

nut piginnaatitaaffeqarnerat qulakkeerniarlugu. Tamannalu sulisut

tungaaniit ataqqineqartarpoq.

Ilaqutaasunik akuutitsisarneq eqqarsaatigalugu sulisut oqaluttua-

raat, tamanna aamma ukkatarineqartartoq, kisiannili ilaqutaasut

peqataavallaartuunngitsut. Puigortunntortut ilaat ilaquttaminnik

alakkarneqarnerminni ajornerulersarput. Ilaqutaasulli pulaarsima-

sinnaapput qaqugukkulluunniit. Ilaquttat nunaqarfinnit ungasis-

sumeersut tikeraartillutik Qanganitsat angerlarsimaffianni unnui-

sinnaatitaapput.

Qanganitsat angerlarsimaffianni illup iluani malittarisassaqarpoq,

taanna mappemi sungaartumiippoq. Najugaqalerlutik isertertut

tamarmik naqitaaqqamik tunineqartarput, tassani malittarisassat

atuarneqarsinnaapput. Najugaqalerlutik isertertut aamma oqalut-

tuunneqartarput namminneq piginnaatitaaffitik suunersut pillugit.

Qanganitsat angerlarsimaffianni politikkeqanngilaq sulisut naju-

gaqartunut oqaatsit tungaasigut qanoq atugaqartussaanerat

pillugu.

Naggasiullugu sulisut oqaluttuaraat, sulisussaqarniarnikkut ajor-

nartorsiuteqaratik.

[Dette er en oversættelse. I tvivlsspørgsmål henviser vi til den danske original].

Nutsigaavoq. Nalorniguit qallunaatuua takuuk.

Side 5 | 5