FÆU, Alm.del - 2020-21 - Bilag 12: Nationalbankens analyse af Færøernes økonomi

Færøudvalget 2020-21
FÆU Alm.del Bilag 12
Offentligt

G R E I N IN G

DANMARKS

NATIONALBANK

FØ ROYSK U R BÚ S K A P U R

16. DESEMBUR 2020 — NR. 29

Hákonjunktururin í

Føroyum minkandi

Tr�½st á arbeiðsmarksnaðinum

hóast lægri vøkstur

Arbeiðsvirkni í Føroyum er høgt, arbeiðsloysi

sera lágt, og ein partur av búskapinum

tørvar arbeiðsmegi. Útflutningurin er hinvegin

minkaður í ár, og hákonjunktururin hevur nátt

tindunum á hesum sinni.

INNIHALD

INNGANGUR

OG SAMANUMTØKA

F ØROYSKUR

BÚS KAPUR ER

T ENGDUR AT

ÚT FLUT NI NG I AV FI SKI

NÝT SLA HEV UR

VERIÐ ST UÐLAÐ AV

GO NGD INI Á ARBEIÐS -

MARKNAÐ INUM

BÆÐ I HÚSARH ALDI NI

OG VINNAN ERU

VÆL B JÁLVAÐ

Yvirskipaðu eru avgerandi

fyri vakstrarmøguleikarnar

Framleidni er betrað seinastu nógvu árini, m.a.

stuðlað av politikkinum á fiski- og handilsvinnu

økinum. Tað er umráðandi, at yvirskipaðu

treytirnar framyvir tryggja framgongd í

framleidninum. Ein smidligur arbeiðsmarknaður

er ein umráðandi partur av hesum.

BÆÐ I ST UT T-

OG LANGT ÍÐAR

AVB JÓÐ INGAR

FYRI ALM ENNA

FÍGGJARSTAN DI N

Loysn fyri langtíðar

avbjóðingum eigur ikki at verða útsett

Fleiri eldri og færri yngri í arbeiðsførum aldri,

avmarkar møguleikan at fíggja tað høga

tænastustøðið, sum er bygt seinastu árini.

Nú er umráðandi at raðfesta ábøtur, ið

tryggja javnvágina millum útreiðslur og

inntøkur í framtíðini.

FÆU, Alm.del - 2020-21 - Bilag 12: Nationalbankens analyse af Færøernes økonomi

G R E I N I N G

— D A N M A R K S N AT I O N A L B A N K

FØROYSKUR BÚSKAPUR — 16. DESEMBUR 2020

Inngangur og samanumtøka

Føroyski búskapurin hevur verið fyri stórari fram-

gongd í nógv ár. Størri veiða og vaksandi prísur hava

ført við sær høgar inntøkur í útflutningi, og hava økt

inntøkurnar, so tær liggja á sama støðið sum í Dan-

mark, sí mynd 1.

Góða búskaparliga menningin er vorðin stuðlað

av einari munandi framgongd í framleidni. Bæði í

alingini og uppsjóvarvinnuni

eru rættindini savnaði

á færri virkjum og reiðaríðum, og tað hevur ført við

sær, at vinnugreinarnar loysa seg betur.

Fyritøkurnar og húsarhaldini í Føroyum hava n�½tt

framgongdina upp á at styrkja seg. Beint øvut

støðuni í árunum upp ímóti fíggjarkreppuni, hava

tey so statt verið væl bjálvaði at svara búskaparliga

stoytinum aftur, sum í ár hevur rakt bæði føroyska og

altjoða búskapin orsaka korona farsóttini.

Koronavirussið kom til Føroyar í mars. Kreppan á heil-

suøkinum breiddi seg skjótt yvir á búskapin, har stok-

kut tiltøk í royndini at byrgja smittuni inni, líkt teimum

donsku, skerdu búskaparliga virksemið. Føroyska stra-

tegiin við at byrgja smittuni inni hevur eydnast væl, og

tí hevur ikki verið tørvur á varandi og harðari tiltøkum

fyri at forða smittuspjaðingini, sí mynd 2.

Bygnaðurin í vinnuni hevur

stuðlað undir hákonjunkturin

At koronavirussið breyt út hevur serliga rakt virkni

hjá ferðavinnufyritøkunum meint. Tað sama ger seg

galdandi í Føroyum. Ferðavinnan fyllir tó sera lítið.

Fyri føroyska búskapin sn�½r tað seg hinvegin um

fyritøkurnar, ið arbeiða við útflutningi av fiskavørum.

Eftirspurningurin eftir fiski, og í høvuðsheitum mat-

vørum, verður ikki eins nógv ávirkaður av konjunktu-

rinum og nógvar aðrar vørur. Føroyski útflutningurin

verður tí ikki ávirkaður eins nógv av sveiggjunum í

altjóða búskapinum.

Atjóða afturstigið og óvissan um framtíðina hevur

tálma prísinum á fiski. Alivirkini og fiskafyritøkurnar

Stór vælferðarframgongd

í Føroyum undir uppgongutíðunum

1.000 kr.

450

400

350

300

250

200

150

Munir

(høgra ás)

BTÚ fyri hvønn íbúgva í Føroyum

… og í Danmark

Mynd 1

Prosent

-15

Anm.: Leypandi prísir. BTÚ fyri 2019 í Føroyum er mett út fra

Hagstovu Føroya og Búskaparráðnum.

Kelda: Danmarks Statistik, Hagstova Føroya og egnar útrokningar.

Smittuútbrotið í Føroyum

varð skjótt avbyrgt

Mynd 2

Talið av n�½smittaðum, 14 daga summur, promilla av fólkatali

3,5

3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

0,5

0,0

mar

apr

maj

jun

jul

aug

sep

okt

nov

Smittað við Covid-19

í Føroyum

… og í Danmark

Anm.: Smittutalið í Danmark verður fyrst víst frá 1 juli fyri at vísa á

munin á teststrategium fyri fyrsta hálvár.

Kelda: Landslæknin, Hagstova Føroya, Statens Serum Institut,

Danmarks Statistik og egnar útrokningar.

Uppsjóvarfiskur eru fiskasløg, ið ikki liva á havsins botni. T.d. makrelur

og sild.

Eginpeningsavkastið í fiskivinnuni og alivinnuni er vaksið í upp-

gongutíðunum, samstundis sum talið av fyritøkum er minkað. Sí

roknskaparhagtølini hjá Hagstovu Føroya.

FÆU, Alm.del - 2020-21 - Bilag 12: Nationalbankens analyse af Færøernes økonomi

G R E I N I N G

— D A N M A R K S N AT I O N A L B A N K

FØROYSKUR BÚSKAPUR — 16. DESEMBUR 2020

hava tó n�½tt verandi útgerðarkervi til at umstilla sølu

teirra frá matstovukundum til smásølu. Samstundis

hava fyritøkurnar verið eins fúsar at gera iløgur, sum

skal síggjast í ljósinum av, at tær vóru væl bjálvaðar

áðrenn koronavirussið breyt út. Tað hevur bjargað

føroyska búskapinum.

Endurgjaldið, ið fyritøkur hava fingið, hevur eisini

stuðlað búskapinum í ár. Serliga nakrir partar av

búskapinum eru nógv umbidnir, og í byggivinnuni er

lønarvøksturin á umleið 4 prosentum og tørvur er á

arbeiðsmegi. Í septembur steðgaði endurgjaldið fyri

lønarútreiðslur, og bæði arbeiðsfjøldin og arbeiðsloy-

si lá á umleið sama støðið sum áðrenn farsóttin fór at

gera um eg, sí mynd 3. Hóast sveiggini í ár, er tað tí

framvegis hákonjunkturur í Føroyum.

Altjóða felagsskapir vænta, at heimsbúskapurin nú

er í einum altjóða lákonjunkturi, við eini ótryggari

og drúgvari endurreisn fyri framman.

Tað ávirkar

útlitini fyri einum lítlum og opnum búskapi sum tí

føroyska. Hóast útflutningurin ikki ávirkast eins nógv

av konjunkturinum, tr�½stir tann skerda keypsorkan á

útflutningsvørum og økta óvissan prísin á fiskinum

niður. Útflutningsfyritøkurnar mugu tí vænta eitt vet

lægri inntøkur næstu árini, og føroyski búskapurin

hevur helst nátt toppinum á hesum sinni.

Fleiri eldri fólk veitir

almenna fíggjarstandinum avbjóðingar

Almenni fíggjarstandurin megnar at veita tær hægru

útreiðslurnar í ár, sum hava verið við at tryggja bús-

kapin. Skuldin hjá landsst�½rinum er lítil, sæð í altóða

høpi, og fíggingin av lønarendurgjaldinum gjøgnum

arbeiðssloysisskipanina hevur verið við til at tálma

útreiðslurnar hjá landskassanum í samband við

korona farsóttina. Ein sunnur fíggjarstandur, ið setur

pening til síðis í góðum tíðum, er treyt fyri at kunna

føra ein støðugan fíggjarpolitikk.

Vaksandi talið av eldri fólki í Føroyum fer at vikna

um haldføri á almenna fíggjarstandinum í framtíðini.

Fyri at kunna varðveita tað høga tænastustøðið, ið er

bygt yvir eitt áramál, noyðist landsst�½rið at raðfesta

trupulleikan ímeðan tíð er til tess. Møguleikin at

krevja øðrvísi sløg av skatti vil t.d. hjálpa til at betra

um haldførið.

Arbeiðsloysið er enn sea lágt

Fulltíðararbeiðandi

2.400

Lønmóttakaraarbeiði (høgra ás)

2.000

Bruttoarbeiðsloysi

1.600

1.200

800

400

Mynd 3

Persónar

27.500

26.500

25.500

24.500

23.500

22.500

21.500

Kelda: Hagstova Føroya.

Den Internationale Valutafond, A Long and Difficult Ascent,

World

Economic Outlook,

oktober 2020

(leinki).

FÆU, Alm.del - 2020-21 - Bilag 12: Nationalbankens analyse af Færøernes økonomi

G R E I N I N G

— D A N M A R K S N AT I O N A L B A N K

FØROYSKUR BÚSKAPUR — 16. DESEMBUR 2020

Føroyskur búskapur

er tengdur at útflutningi av fiski

Fiskiskapurin og alivinnan eru drívmegin í før-

oyskum búskapi, og útflutningurin av fiski telur yvir

95 prosent av øllum útflutningi. Ferðavinnan hevur

havt stóra framgongd seinnu árini, men stendur enn

einans fyri tveimum prosentum av BTÚ.

Føroyski

búskapurin stendur tí mestsum á einum beini, og er

øgiliga viðkvæmur fyri viðurskiftum, ið kunnu ávirka

útboðið, sum t.d. veðrið og broytingar í fiskastovnu-

num

. Hóast tað, eru fyritøkurnar, ið arbeiða við

útflutningi, nakað harðbalnar. Tað er fyrst av øllum,

tí útflutningurin av fiski ikki verður so hart raktur av

altjóða konjunktursveiggjum, sum eisini er vanligt

fyri matvørur.

Alivirkini, uppsjóvarflotin og botnfiskiskapurin kunnu

harafturat, í ein ávísan mun, verða mettar sum ser-

støk øki. Tað merkir, at virknismenningin ikki neyð-

turviliga er eins á øllum fiskasløgum. Samstundis

hava vinnugreinarnar víðka um teirra sølumøguleikar

seinastu áratíggjuni, sum nú eru eyðkend av størri

fjølbroytni bæði hvat viðvíkur landafrøði og vørusla-

gi. Føroyski búskapurin er tí mettur at vera sterkari í

dag, enn hann var fyri 10-15 árum síðani.

Útflutningurin av fiski hevur

nátt toppinum á hesum sinni

Samanborið við í fjør, er virðið á útflutninginum

minkað við 7 prosentum teir fyrstu 9 mánaðarnar í

ár. Útflutningurin minkar orsaka av laksi og toski, sí

mynd 4. Viðvíkjandi niðurgongdini í útflutninginum

skal tó havast í huga, stóra framgongdin í 2019. Bús-

kaparráðið í Føroyum metir, at í leypandi prísum vaks

BTÚ 11 prosent í 2019

, og tað var serliga orsaka

útflutninginum av fiski.

Niðurgongdin í útflutningsvirði í ár

Prosent, jan-sep 2020 sammett við jan-sep 2019

Makrelur

Annar fiskur

-10

Vøruútflutningur samanlagt

-20

Laksur

Toskur

Mynd 4

Aðrar vørur enn fiskur

-30

100

Prosent av vøruútflutningi í 2019

Anm.: Útflutningsinntøkur í leypandi prísum.

Kelda: Hagstova Føroya og egnar útrokningar.

Niðurgongdin í útflutninginum vísir serliga, at óvissan

á útflutningsmarknaðunum vaks t�½ðiliga, tá koronovi-

russið breyt út og ávirkaði búskapin í vesturheiminum.

Bráðfeingis viðurskifti høvdu tí við sær, at meir lá á

goymslu, og hetta tr�½sti seinni prísirnar niður.

Útflutningsfyritøkurnar fluttu tó skjótt teirra av-

reiðing frá deildum, ið vóru hart raktar, til deildir

í framgongd. Nógv søla er tí flutt frá matstovu og

vistaveiting, til framleiðslu av viðgjørdum vørum til

smásølu. Henda umleggingin her forða einari størri

niðurgongd í mongdum, men avreiðingarvirði hevur

tó verið lægri.

Ferðavinnan hevði ein samlaðan bruttovirðisvøkstur á 2,1 prosent

í 2017. Sí Hagstova Føroya, Vitjandi ferðafólk, 2011 til 2018,

Búskaparískoyti, mai 2019

(leinki).

Sí kassa 2 í hjá Sune Malthe-Thagaard og Flora Nagy, Arbeiðsmark-

naðurin t�½stir av lágum arbeiðsloysi,

Danmarks Nationalbank Analyse

(Færøsk økonomi),

nummar 22, novembur 2019

(leinki).

Fyri at síggja, í hvussu stóran mun matvørur ávirkast av konjunk-

tursveiggjum, sí ”Stort fald i dansk eksport, men sammensætningen

kan være en stødpude” í

Danmarks Nationalbank Economic Memo,

nummar 8, juni 2020, eftir Adrian Michael Bay Schmith og Helle Eis

Christensen

(leinki).

Frá 2013 til 2018 er BTÚ í leypandi prísum í miðal vaksið við knappliga

6 prosentum árliga.

FÆU, Alm.del - 2020-21 - Bilag 12: Nationalbankens analyse af Færøernes økonomi

G R E I N I N G

— D A N M A R K S N AT I O N A L B A N K

FØROYSKUR BÚSKAPUR — 16. DESEMBUR 2020

Niðurgongdin í inntøkunum av útflutningi vísir tí á, at

fiskur er vorðin seldur fyri ein lægri prís. Samanborið

við samlaðu heimssøluna, ið hevur havt eina niður-

gongd á knappliga 11 prosent í virði, er niðurgong-

din á 7 prosentum tó meir avmarkað. Altjoða lákon-

junktururin fer tí væntandi at minka um keypiorkuna

á útflutningsmarknaðunum framyvir, og soleiðis at

tálma prisunum. Føroyskar fyritøkur njóta í løtuni

ágóðan av at hava bjálva seg seinnu árini. Bæði egin-

peningsavkasti og eginpeningsfíggingin er vaksin

nógv í uppgongutíðunum, sí mynd 5, og samstundis

er lánsveitingin vaksin seinni enn búskapurin sum

heild.

Fyritøkurnar eru tískil væl bjálvaðar til at yvirli-

va, hóast lægri prísir.

Yvirskipaðu treytirnar eru

avgerandi fyri vakstrarmøguleikarnar

Tað hevur stóran t�½dning fyri búskapin, at yvirski-

paðu treytirnar veita útflutningsfyritøkunum møgu-

leika at náa eitt framleidni á eins høgum støði sum

teirra altjóða kappingarneytar. Hetta kann m.a. ge-

rast við góðari og støðugari atgongd til marknaðin,

umframt við burðardyggum og savnaðum fiskiskapi.

Handilsvinnu- og fiskivinnuaftalur eru ein treyt

fyri, at útflutningsfyritøkurnar kunnu røkka høgum

inntøkum. Í einari tíð, har tað er alsamt meir tr�½st á

alheimsgerðingini, gersts arbeiðið hjá landsst�½rinum

við handilsaftalum enn meiri umráðandi. Við tað, at

Stórabretland fer úr ES, kemur enn eitt strandaland

til tað fleirsíðaða samráðingarborðið. Tað økir um

óvissuna fyri framtíðar avtalum, hóast landsst�½rið fy-

ribils hevur fingið eina avtalu í lag við Stórabretland,

um at leingja núverandi treytir. Um tað gert møguligt

at útvega n�½ggjar samhandilsavtalur við størri lond,

fer tað at merkja, at føroyski búskapurin verður enn

sterkari, tí møguleikarnir hjá útflutningsfyritøkunum

at avreiða økjast.

Í januar samtykti løgtingið eina n�½ggja fiskivinnuski-

pan, sí kassa 1. Fiskivinnupolitikkurin eigur at styðja

undir, at fiskiskapurin er úrtøkumikil við at stuðla

umskifti av fiskikvotum og fiskirættindum, sum m.a.

miðsavnar fiskiflotan.

Tað er umráðandi, at rentabi-

liteturin í eini tilfeingisvinnu sum fiskivinnuni stuðlar

Fyritøkurnar hava bjálvað

seg igjøgnum uppgongutíðirnar

Prosent

Mynd 5

Eginpeningsfígging

Eginpeningsavkast

Anm.: Eginpeningsfíggingin vísir eginpeningin hjá ikke-finansielle

fyritøkum sum partur av teirra samlaðu skuld. Eginpenings-

avkastið vísir avkastið hjá fyritøkunum samanborið við

henda eginpening.

Kelda: Hagstova Føroya og Det Systemiske Risikoråd, Krav til de

færøske banker, Analyse, marts 2020.

N�½ggj fiskivinnulóggáva í Føroyum

Kassi 1

Løgtingið samtykti tann 21 desembur í 2019 eina n�½ggja

fiskivinnulóggávu, sum varð sett í gildi um ársskiftið. Fiski-

vinnulóggávan fevnir m.a. um:

•

Avtøka av uppisølu av kvotum, sum vóru 8-ára loyvi,

og loyvini longd til 12 ár.

Víðkan av møguleikanum fyri útlendskum ognarskapi

frá 0 til 25 prosent av fiskivinnuni.

Ynski um fulla umsetligheit í fiskivinnuni, ið merkir, at

møguligt skal vera at keypa kvotir og loyvi.

N�½ggja fiskivinnulóggávan fer væntandi at gev tð sama

í skattinntøkum sum tey tvey undanfarnu árini, við at

umeggja inntøkurnar frá uppisølunum til øktan skatt á

veiðina.

Tað eru fleiri útjavningarpolittisk atlit í fiskivinnupolitikki-

num. Frá einum samfelagsbúskaparligum sjónarhorni er

tað umráðandi, at fiskiskapurin er lívfrøðisliga burðardyg-

gur og hevur fleksibilitet og umsetligheit í fiskakvotum og

-rættindum.

Sí Sune Malthe-Thagaard og Flora Nagy, Arbejdsmarkedet presset af

meget lav ledighed,

Danmarks Nationalbank Analyse (Færøsk økono-

mi),

nummar 22, novembur 2019

(leinki).

Sí

t.d. Thor Bjørndal og Gordon R. Munro, The Economics and Man-

agement of World Fisheries,

Oxford University Press,

2012.

FÆU, Alm.del - 2020-21 - Bilag 12: Nationalbankens analyse af Færøernes økonomi

G R E I N I N G

— D A N M A R K S N AT I O N A L B A N K

FØROYSKUR BÚSKAPUR — 16. DESEMBUR 2020

undir langskygdar og framleidnisstyrkjandi íløgum.

Tað tryggjar, at nátturliga tilfeingið verður n�½tt á ein

skynsaman hátt. Yvirkapasitetur í fiskivinnuni minkar

um rentabilitetin í vinnuni, og skipanin eigur at forða

fyri hesum.

Ferðavinnan er hart rakt við óvissari framtíð

Ímeðan framleiðslufyritøkurnar í stóran mun hava

tarna fíggjarliga stoytinum, er ferðavinnan hart rakt

av tiltøkum, sum skulu tálma smittuspjaðingini. Tað

eru jú tiltøk, ið darva altjóða ferðingini.

Gistingarhús og líknandi hava verið fyri einari mar-

kantari niðurgongd av gistingum, og tað hevur havt

við sær, at tær tilhoyrandi vinnurnar hava havt nógv

minni at gera, sí mynd 6. Ábendingar eru um, at virk-

semið er vaksið meir enn gistingarnar. Tað kann vera

tekin um, at vinnan hevur góðar vónir fyri framtíðini.

Niðurgongdin í gistingum rennur saman við økingi-

ni av seingjarplássum við m.a. tveimum n�½ggjum

gistingarhúsum, sum eisini økir um vandan fyri tapi

hjá ferðavinnuni. Útlitini fyri ferðavinnuna er óviss,

og er í ein stóran mun tengd at, hvussu gongdin við

farsóttini verður.

Hóast ferðavinnan fevnir um ein avmarkaðan part av

føroyska búskapinum, stendst t�½dningarmikil avleidd

ávirkan av henni. Ferðavinann økir m.a. um flølbroyt-

ni í føroyska búskapinum, so oyggjarnar ikki eru eins

tengdar at fiskaútflutningi, og í framtíðini kann hon

eisini geva inntøkur og arbeiði í útjaðaranum.

Stór niðurgongd í ferðavinnuni leggur

tr�½st á hotell- og matstovuvinnuna

Gistingar

20.000

Gistinar

15.000

Mynd 6

Persónar

1.000

800

10.000

Arbeiði í hotell- og

matstovuvinnuni (høgra ás)

5.000

600

400

200

Anm.: Báðar seriur eru 3 mánaðar glíðandi miðaltal.

Kelda: Hagstova Føroya og egnar útrokningar.

Stórur umsetningur hjá

smásølubúðunum í fyrru helvt av 2020

Indeks, 2010 = 100

150

Vørur til sethús (høgra ás)

140

130

Matvørur

120

110

100

Klæði

Mynd 7

Indeks, 2010 = 100

200

180

160

140

120

100

N�½tsla hevur verið stuðlað av

gongdini á arbeiðsmarknaðinum

Eftirspurningur innanlands hevur í ár hjálpt til at

stuðlað undir búskapin. N�½tslan hjá húsarhaldunum

hevur verið hægri enn vanligt, og har skal m.a. ha-

vast í huga skerjingin í ferðing, og at fólk hava hildið

frí heima. Umsetningurin av matvørum og ymsum

tilfari til innbúgv var hvør sær knappliga 13 prosent

hægri í øðrum kvartali, samanborið við í fjør, sí mynd

Tann høga n�½tslan innanlands er m.a. ein avleiðing

av, at Føroyar hava eina effektiva strategi til at tálma

smittuspjaðingini. Bara síðani fyrsta juli eru fleiri enn

165.000 kanningar gjørdar, sum svarar til 3 ferðir

fólkatalið í landinum. Stóri testkapasiteturin, sum ser-

Anm.: Myndin vísir smásøluumsetning í veruligum prísum .

Kelda: Hagstova Føroya.

FÆU, Alm.del - 2020-21 - Bilag 12: Nationalbankens analyse af Færøernes økonomi

G R E I N I N G

— D A N M A R K S N AT I O N A L B A N K

FØROYSKUR BÚSKAPUR — 16. DESEMBUR 2020

liga verður n�½ttur við landamørkini, hevur lættað um

smittusporingina. Burtursæð frá almennu tilmælu-

num um reinføri, eru ongar avmarkingar ásettar

vinnulívinum í løtuni.

Tær endurgjaldsskipanir, sum komu eftir korona-

farsóttin breyt út, hava stuðlað undir n�½tsluna, sí

kassa 2. Skipanin fyri lønarískoyti til niðursetta ar-

beiðstíð hevur hjálpt við at avmarka inntøkuminking.

Tað hevur hildið hondini undir húsarhaldunum, sum

samstundis hava brúkt eins nógvar pengar sum áður.

Stóra n�½tslan førir við sær øktan innflutning, tí góð

20 prosent av n�½tsluni hjá húsarhaldunum verður

innflutt úr útlandinum. Innflutningurin av bilum min-

kaði tó markant í vár, og har er tapið ikki vunnið inn

aftur. Orsøkin til tað er, at innflutningurin av bilum

er serliga kn�½ttur at ferðavinnuni, ið n�½tir bilarnar til

útleigan.

Skjót umstilling á arbeiðsmarknaðinum

Skipanin fyri lønarískoyti til niðursetta arbeiðstíð

varð dúgliga n�½tt. Tá tað var tað mesta, vóru fleiri

enn 4.000 fólk í skipanini, sum svarar til umleið 15

prosent av arbeiðsmegini. Tað hevur verið við til at

avmarka vinnumissin í tænastuvinnuni við stokkutari

afturgongd í umsetninginum.

Hóast endurgjaldsskipanir vaks arbeiðsloysi kortini

við 1650 persónum í apríl. Arbeiðsloysi var størst í

hotel- og matstovuvinnuni og í flutningsvinnuni. Í

juli var arbeiðsloysi tó líka lágt sum í fjør. B�½tið er tó

broytt. Hotel- og matstovuvinnan hava enn minni at

gera enn í mars, og arbeiðið er vaksið í handilsvinnu-

ni, sí mynd 8. Menningin vísir ein fleksibilitet í tí før-

oyska arbeiðsmarknaðinum. Har líkindini eru fyri, at

arbeiðsmegin í summum størvum framhaldandi fer at

minka, flytur hon seg til vinnugreinar við framgongd.

Føroyski arbeiðsmarknaðurin

hevur ein innbygdan stoytdoyvara

Stutta arbeiðsniðurgongdin í vár hevði ikki við sær, at

fleiri fólk gjørdust arbeiðsleys, men at arbeiðstíttlei-

kin minkaði. Orsøkin til tað er, at ein lutfalsliga stórur

partur av teimum, sum mistu arbeiði, vóru ungir

og gamlir føroyingar ella fólk við øðrum etniskum

uppruna. Vanliga hava hesi meir lyndi til at detta úr

arbeiðsfjøldini.

Føroyski arbeiðmarknaðurin er soleiðis, at ar-

beiðsmegin er ógvliga ávirkað av konjunkturinum.

Føroyingar við førleikum innan byggivinnuna og

farmaflutningi eru eftirspurdir í útlondum, og tað

Hjálparpakkar til húsarhald

og fyritøkur í trongstøðu

Kassi 2

Í vár samtykti landsst�½rið eina røð av hjálparpakkum til

húsarhaldini og vinnuna, orsaka ta búskaparligu óvissuni,

ið kom, tá koronovirussið breyt út.

Hjálparpakki 1

Umfatandi endurgjald av lønum vegna sjúku til fyritøkur-

nar, umframt at innlating og rindan av MVG fyri fyrsta

ársfjórðing varð útsett í tríggjar mánaðar. Harumframt var

eitt lønarískoyti á í mesta lagi 20.000 krónur um mánaðan

fyri tey, ið arbeiddi niðursetta tíð, og eitt ískoyti til sjálv-

støðug vinnurekandi.

Hjálparpakki 2

Umfatandi ískoyti til fyritøkur í trongstøðu, sum høvdu

niðurgongd í inntøkum vegna koronofarsóttin. Skipanin

fyri ískoyti til niðursetta arbeiðstíð (í hjálparpakka 1) varð

víðkað til eisini at fevna um arbeiðandi pensionistar.

Hjálparpakki 3

Umfatandi málrættaður stuðul til ferðavinnuna (hotell,

ferðaskrivstovur, flutning, matstovur, upplivingar o.a) og

mentanarøkið, sum fingu endurgjld fyri partar av føstu

útreiðslunum. Harumframt setti Framtaksgrunnur Føroya

30 milliónir krónur til taks sum váðafúsur kapitalur hjá

ferðavinnuni í 2020 og 2021.

Arbeiðsfjøldin hevur

umstillað seg skjótt

Prosentbroyting, februar til oktobur 2020

Fiskiskapur og fiskaaling

Byggjarí og anlegg

Handil

-3

-6

-9

Hotell og matstova

-12

Mynd 8

Annað

Ferðing

100

Prosent av arbeiðsfjøldini í 2019,

undantikið alment

Anm.: Fiskiskapur og fiskaaling fevna um fiskavirksemi .

Kelda: Hagstova Føroya og egnar útrokningar.

FÆU, Alm.del - 2020-21 - Bilag 12: Nationalbankens analyse af Færøernes økonomi

G R E I N I N G

— D A N M A R K S N AT I O N A L B A N K

FØROYSKUR BÚSKAPUR — 16. DESEMBUR 2020

hevur stuðlað undir fleksibilitetin á arbeiðsmegini.

Broytingar í arbeiðsfjøldini í Føroyum vísa eisini, at

tey gomlu og ungu í Føroyum hava meir lyndi til at

fara inn og út av arbeiðsmarknaðinum, enn í nógvum

øðrum londum.

Útlendsk arbeiðsmegi hevur eisini við sær, at arbeiðs-

fjøldin veksur í uppgongutíðum og minkar, tá sve-

iggini venda. Tað er serliga galdandi fyri ófaklærdu

arbeiðsmegina, sum er við til skapa ein stoytdoyvara

á arbeiðsmarnaðinum. n nuværende lovgivning giver

skattefordele ved at arbejde i udlandet, hvilket virker

forvridende. En reduktion af disse skattefordele vil

øge både det strukturelle arbejdsudbud og skatte-

indtægterne på Færøerne.

Í heila tikið hevur innanh�½sis modibiliteturin á

føroyska arbeiðsmarknaðinum verið góður. Gong-

din seinastu 20 árini hevur verið, at arbeiðsorkan í

fiskivinnuni er minkað. Tað hevur havt við sær, at ein

stórur partur av arbeiðsfjøldini hevur noyðst at farið

í aðrar vinnur, t.d. almenna ella privata tænastuvin-

nu. Samstundis sum útflutningsfyritøkurnar hava

framgongd í teirra framleidini, fer henda menningin

væntandi at halda á í fiskivinnuni og førka seg inn á

alivinnuna. Tað er umráðandi, at stuðla uppundir ta

neyðugu og framhaldandi umstillingina á arbeiðs-

marknaðinum, t.d. við møguleikum fyri eftirútbúg-

ving.

Tr�½st á arbeiðsmarknaðinum hóast lægri vøkstur

Lága arbeiðsloysið, sum í heila tikið hevur verið

óávirkað seinasta hálva árið, gevur eina ábending

um, at arbeiðsmarknaðurin er undir tr�½sti. Møgulei-

kin fyri trot á arbeiðsmegi er til staðar, og tað kann

økja um vandan fyri, at búskapurin verður ovhitaður.

Burtursæð frá í teimum hart raktu vinnugreinunum

sum gistingarhúsum og matstovum, hava lønirnar

jú heldur ikki verið markant ávirkaðar av, at Føroyar

fóru niður í ferð í vár, sí mynd 9.

Serliga byggivinnan, har lønirnar eru nógv hækkaðar

seinnu árini, og har tørvur er á arbeiðsmegi, eru

tekin um arbeiðsmarnaðurin er sperdur. Arbeiðsloy-

sið er lágt, lønirnar høgar og tørvurin er arbeiðsmegi

hevur verið stórur í langa tíð.

Framhaldandi góð lønarhækkan

Prosent, ár-ár

Byggjarí

-2

-4

Aðrar privatar

(undantikið fiskiskapur)

Brúkaraprísindeks

Hotell og matstovur

Mynd 9

Anm.: Lønarvøksturin er roknaður út frá einum implisittum løna-

rindeksi, grundað á lønargjaldingar og talið av lønmóttaka-

rum. Fiskivinnan er ikki tikin við, tí lønirnar í fiskivinnuni eru

tætt kn�½ttar at intøkuni umborð á skipunum. Lønargjaldið

í fiskivinnuni hevur tí eitt slag av avlopsb�½ti, sum ikki gevur

eina rætta mynd av tí generella lønartr�½stinum í Føroyum,

sum er vegna t.d. vantandi arbeiðsmegi. Tølini fyri 2020 eru

grundað á gongdina frá januar til oktobur.

Kelda: Hagstova Føroya og egnar útrokningar.

Útlendska arbeiðsmegin er ein t�½dningarmikil liður

á føroyska arbeiðsmarknaðinum og tískil í føroyska

búskapinum. Tí er tað umráðandi fyri búskapin, at

føroysku fyritøkurnar hava nóg góðan møguleika ei-

sini at útvega sær útlendska arbeiðsmegi frá londum,

ið eru uttan fyri ES. Tað er serliga galdandi, tá partar

av búskapinum er í vanda fyri ovhitan, sum enn er

støðan í byggivinnuni.

Bæði húsarhaldini

og vinnan eru væl bjálvað

Búskaparliga framgongdin síðani 2013 hevur ført

við sær, at lønirnar í húsarhaldunum eru hækkaðar

markant, og føroyingar hava fingið meir frælsi í teirra

privatu fíggjarligu viðurskiftum. Talið av fólki, ið meta

seg vera før fyri at spara pening saman, er vaksið við

20 prosentum í uppgongutíðunum til 75 prosent.

10 Tann núverand lóggávan veitir skattafyrimunir við at arbeiða uttan-

lands, sum eru avskeplandi. Ein redusering av hesum skattafyrimun-

unum fer at økja bæði tað strukturella arbeiðsútboðið og skattain-

ntøkurnar í Føroyum.

11 Si Hagstovu Føroya konjunkturbarometer fyri húsarhald.

FÆU, Alm.del - 2020-21 - Bilag 12: Nationalbankens analyse af Færøernes økonomi

G R E I N I N G

— D A N M A R K S N AT I O N A L B A N K

FØROYSKUR BÚSKAPUR — 16. DESEMBUR 2020

Tað sæst eisini hjá bankunum, har húsarhaldini hava

økt innlánini meir enn útlánini í uppgongutíðunum, sí

mynd 10.

Meginparturin av ognunum hjá føroysku húsarhaldu-

num eru kn�½ttar at bústøðunum, og tí er bústaðar-

marknaðurin høvuðsvansin fyri húsarhaldini. Før-

oysku húsarhaldini fevna um ein góðan helming av

samlaða útláninum hjá føroysku bankunum, og tað er

í høvuðsheitum til bústaðarfígging.

Lántøkan hjá húsarhaldunum er vaksin yvir 20

prosent síðani byrjanina av 2014, og lánini fara í

høvuðsheitum enn til at fíggja ymiskt sethúsavirkse-

mi. Lántøkan frá donksum reallánsstovnum, ið fevnir

um umleið 30 prosent av samlaða bústaðarfíggingini

í Føroyum, er harafturat vaksin við yvir 17 prosentum

í sama tíðarskeiði. Kredittvøksturin hevur tó verið

avmarkaður, um hugsað verður um framgongdina í

inntøkum og vaksandi sethúsaprísirnir.

Framvegis framgongd á sethúsamarknaðinum

Sethúsaprísurin í Føroyum er vaksin nógv seinnu

árini. Hækkingin er komin av m.a. lágari rentu, hægri

inntøkum og tilflytan orsaka góðu tíðirnar. Í ár hevur

gongdin á prísinum verið tann sama, tó í einum vet

lægri tempo, sí mynd 11.

Tann meir hóvligi prísvøksturin á serliga húsum í

høvuðsstaðarøkinum kann m.a. standast av, at høgi

prísirnir nú hava fingið nøkur húsarhald at flyta út á

bygd. Harumframt kann tað vera, at byggivirksemið í

Tórshavn seinnu árini hevur nøktað nakað av ef-

tirspurninginum, sum so eisini tálmar prísvøkstrinum.

Samstundis fer Eysturoyartunnilin væntandi at minka

nógv um tíðina, tað fer at taka at ferðast millum

Havnina og suðurendan av Eysturoynni.

Tað hevur

gjørt tað meir freistandi at búseta seg í teimum stør-

ru bygdunum á Skálafjørðinum, og tað stuðlar eisini

undir prísvøksturin her.

Avmarkað ávirkan av koronafarsóttini

hjá teimum føroysku bankunum

Eginpeningsavkastið hjá teimum 4 føroysku banku-

num minkaði ógvusliga fyrsta ársfjórðingin í 2020,

sí mynd 12. Óvissan um avleiðingarnar av farsóttini

Innlánið hjá føroyskum

kundum vaksa

Indeks, januar 2014 = 100

180

Innlán, vinna

160

Mynd 10

140

Innlán, privat

Útlán, privat

120

100

Útlán, vinna

Anm.: Inn- og útlánini hjá føroyskum kundum í føroyskum bankum.

Kelda: Dátufelagsskapur við Fíggjareftirlitinum (MFI-hagtølini).

Húsaprísirnir eru enn vaksandi

1.000 krónur fermeturin

Íbúðir í Tórshavn

Sethús í Tórshavn

Mynd 11

Sethús í restini av landinum

Anm.: 2020 fevnir bert um leypandi keypini í árinum. Serliga eru

prísirnir í triðja og fjórða ársfjórðingi merktir av óvissu.

Sethús í restini av landinum er eitt miðal fyri indeksið fyri

stórar b�½ir og lítlar b�½ir, undantikið Sandoy og Suðuroy.

Kelda: Hagstova Føroya og BankNordik.

12 Talan er um metingar, her eru stórar óvissur.

13 Landsbanki Føroya, Fíggjarligt Støðufesti 2018

(leinki),

2018.

FÆU, Alm.del - 2020-21 - Bilag 12: Nationalbankens analyse af Færøernes økonomi

G R E I N I N G

— D A N M A R K S N AT I O N A L B A N K

FØROYSKUR BÚSKAPUR — 16. DESEMBUR 2020

var stór, og tað hevði við sær stóra afturgongd á

fíggjarmarknaðinum. Bankarnir vórðu tí raktir av

afturgongd í gjaldoyrastillingum, og bókaðu sam-

stundis hægri niðurskrivingar, gjørdar eftir metingum

frá leiðsluni.

Serliga hotell- og matstovuvinnan varð rakt. Hesar

vinnurnar fevndu tískil eisini um ein stóran part av

niðurskrivingunum hjá bankunum fyrsta ársfjórðingin,

sum taldi 32 milliónir krónur, ella 0,1 posent av sam-

laða útláninum hjá føroysku bankunum.

Í øðrum ársfjórðingi eru tapini, ið kunnu kn�½tast til

korona, ikki komin eins nógv til sjónda hjá banku-

num, sum m.a. kemst av, at kundarnir hjá bankunum

vóru væl bjálvaðir eftir eitt áramál við búskaparligum

framburði. Tí hevur tað í minni mun verið tørvur á

fleiri avsetingum. Fíggjarmarknaðarnir hava haraft-

urat rættað seg eftir ógvuligu niðurgongdina í mars

og apríl. Hóast bankarnir vænta eitt verri úrslit í ár

sammett við árið í fjør, eru útlitini fyri árið sum heild

tí betri enn bankarnir sjálvir mettu í byrjanini av

øðrum ársfjórðingi.

Bjálvingin hjá bankunum vaks

til Føroyar fóru niður í ferð í vár

Søguliga hava tað verið stór sveiggj í føroyska

búskapinum, og føroyskir bankar hava havt størri

niðurskrivingar og tab enn teir donsku bankarnir,

serliga upp á vinnukundar.

Ein um bankarnir hava

nóg nógvan kapitalyvirdekkning, t.e., at nóg mikið av

luft er millum kapitalkrøvini til stovnarnar og teirra

veruligu kapitalprosent, kann tað fyribyrgja, at tap í

bankasektorinum økja um møgulig sveiggj í realbús-

kapinum.

Frá endanum av 2016 og til mitt í 2019, høvdu før-

oysku bankarnir eina niðurgongd upp á í miðal 2,7

prosentstig í kapitalyvirdekkningi, sí mynd 13. Tað

hendi samstundis sum lánsveitingin vaks og kapital-

krøvini hjá bankunum hækkaðu.

Gongdin vendi í

seinna hálvári í 2019, tá kapitalyvirdekkningurin hjá

bankunum aftur fór at vaksa. Tað skal setast í sam-

band við, at bankarnir fyrireikaðu seg til øktu kapital-

Stór sveiggj í eginpeningsavkastinum

hjá bankunum

Prosent

Eginpeningsavkastið hjá bankunum

Fyrsta ársfjórðing í 2020

-5

Miðaltal yvir

tíðarskeiðið

Mynd 12

Kelda: Dátufelagsskapur við Fíggjareftirlitinum.

Kapitalyvirdekkningurin hjá

bankunum er vaksin seinasta árið

Prosent sammett við ultimo 2015

119

115

111

107

103

Kapitalyvirdekkningurin

hjá bankunum (høgra ás)

Mynd 13

Prosenstig

Kredittvøkstur

Kapitalyvirdekkningurin hjá bankunum uppgjørdur í muni-

num millum teirra veruliga kjarnukapital og krøvini til teirra

veruliga kjarnukapital, mált sum partur av teirra váðafúsu

ognum. Samlaði kapitalyvirdekkningurin hjá teimum 4

stovnunum er eitt mett miðaltal av kapitalyvirdekkningi-

num hjá hvørjum einstøkum banka.

Kelda: Dátufelagsskapur við Fíggjareftirlitinum umframt egnar

útrokningar.

Anm.:

14 Fevnir bæði um útlán og veðhald, umframt niðurskrivingar á ekspone-

ringarnar hjá bankunum uttan fyri Føroyar.

Det Systemiske Risikoråd, Krav til de færøske banker, Analyse, mars

2020

(leinki).

16 Tann systemiski buffarin varð hækkaður, og kapitalvarðveitingarbuffa-

rin varð indfasaður.

FÆU, Alm.del - 2020-21 - Bilag 12: Nationalbankens analyse af Færøernes økonomi

G R E I N I N G

— D A N M A R K S N AT I O N A L B A N K

FØROYSKUR BÚSKAPUR — 16. DESEMBUR 2020

krøvini. Í vár bleiv tann generelli systemiski buffarin

tó fyribils slakaður frá trimum til tvey prosent, sí kas-

sa 3. Samstundis steðgaði kredittvøksturin upp. Sam-

lað hevur tað ført við sær, at kapitalyvirdekkningurin

hjá bankunum er hækkaður enn meir. Samanumtikið

vóru teir føroysku bankarnir væl bjálvaðir, tá korona

farsóttin rakti samfelagið.

Markantar niðurskrivingar kunnu tó møguliga min-

kað kapitalyvirdekkningin hjá bankunum, sí mynd 14.

Um bankarnir, samstundis sum teir gera niðurskri-

vingar, eisini t.d. hava ógvusliga niðurgongd í innt-

økum, er vandi fyri, at yvirdekkningurin hjá onkrum

stovnum hvørvur heilt.

Seinasta gongdin

í fíggjarligu st�½ringini í Føroyum

Kassi 3

•

Broytingar í krøvunum fyri SIFI-tilnevning í Føroyum,

sum væntandi verður sett í gildi í byrjanina av í 2021.

Væntandi verður eitt lægra mark sett, fyri nær ein pe-

ningastovnur kann sigast at hava systemiskan t�½dning.

Sum avleiðing av tí, missur Norðoya Sparikassi, sum

er triðstørsti banki, sín sess. Hetta verður galdandi

frá næstu SIFI-tilnevning í Føroyum, sum verður í juni

2021. Uppskot um at broyta treytirnar, verða í løtuni

viðgjørdar í løgtinginum.

Generelli systemiski buffarin í Føroyum varð fyribils

skerdur fra trimum prosentum til tvey prosent 19

mars í 2020.

Tað Systemiska Váðaráðið hevur boðað

frá, at buffarin í fyrsta lag verður hækkaður aftur upp

á 3 prosent í 2021. Harumframt hevur Ráðið avgjørt at

hava eina ávaringartíð á 12 mánaðar, frá at satsturin til

buffarin broytist, til broytingin verður sett í gildi.

Fíggjareftirlitið longdi innfasingina av krøvum til

skuldir, ið vóru skikkaðar til niðurskriving (NEP)

fyri

føroyskar stovnar við einum hálvum ári, orsaka av ne-

gativu ávirkanini koronafarsóttin hevði á inntøkurnar

hjá stovninum. Higartil skuldi krøvini formliga verið

lokin fyrsta januar í 2025. Nú er tað so broytt til fyrsta

juli í 2025.

•

Bæði stutt- og langtíðar avbjóðingar

fyri almenna fíggjarstandin

•

Skuldin hjá tí almenna er lág í løtuni, og landskassin

hevur tí verið førur fyri at styðja undir búskapin eftir

smeitin í vár. Færri inntøkur frá skrásetingargjaldi og

ógvuliga fallið í oljuprísinum í vár, varð bert partvíst

loftað av øktu meirvirðisskattingini av størri n�½ts-

luni hjá føroyingum, og frítíðini, ið teir hildu heima.

Inntøkurnar hjá landskassanum verða tí minni enn

væntað í ár.

Samstundis eru útreiðslurnar hækkaðar, men munandi

minni samanborið við nógv onnur lond í heiminum.

Koronafarsóttin hevur einsamøll økt útreiðslurnar

knappliga 1 prosent av BTÚ. Tað er m.a. tí, at skipanin

til lønarískoyti fyri niðursetta arbeiðstíð til og við juni

mánaða, varð fíggjað av eginpeninginum hjá Ar-

beiðsloysisskipanini, sum svarar til 0,5 prosent av BTÚ.

Fíggjarmálaráðið væntar, at undirskotið hjá lands-

kassanum verður 500 milliónir krónur í ár.

Stóra

undirskotið í ár kemst m.a. av, at Atlantic Airways og

Vága Floghavn fingu ein serstakan peningastuðul á

115 milliónir krónur. Undirskotið kemur eftir nøkur ár

við lítlum yvirskoti á almennu salduni, sí mynd 15.

Fyri at tryggja likviditetin hjá landskassanum, tók

Landsbanki Føroya í juni eitt lán á 1,6 milliard krónur.

Økt tal av niðurskrivingum minka um

kapitalyvirdekkningin hjá bankunum

Prosent

Miðal fyrsta

hálvár 2020

Medianur

85. persentil

Kapitalyvirdekkningur

í prosentum av váðafúsum

eksponeringum

Mynd 14

Úrslit av

niðurskrivingum

(prosentstig)

4,3

Maksimum

17 Undirskotið hjá landskassanum fevnir ikki um útreiðslur hjá teimum

almennu partafeløgunum, sum varða av útbygnaðinum og rakstrinum

af pørtum av undirstøðukervinum.

Anm.: Myndin vísir úrslitið, tey ymsu scenariuni hava fyri kapi-

talyvirdekkningin hjá bankunum. Scenariuni eru grundað

á prosentini á niðurskrivingunum hjá hvørjum einstøkum

stovni fyri árini 2009 til 2019. T.d. vísir ”Maks-scenariið”

úrslitið av samlaða miðalyvirdekkninginum hjá bankunum í

dag, um hvør einstakur stovnur samstundis varð raktur av

sínum størsta niðurskrivingsprosenti í tíðarskeiðinum frá

2000 til 2019.

Kelda: Dátufelagsskapur við Fíggjareftirlitinum umframt egnar

útrokningar.

FÆU, Alm.del - 2020-21 - Bilag 12: Nationalbankens analyse af Færøernes økonomi

G R E I N I N G

— D A N M A R K S N AT I O N A L B A N K

FØROYSKUR BÚSKAPUR — 16. DESEMBUR 2020

Almenna skuldin er tí vaksin frá 41 prosentum av

BTÚ við byrjanini av árinum til 48 prosent av BTÚ.

Skuldin er enn lítil, um hugt verður í altjóða høpi, og

rentan á n�½ggju skuldini er lág.

Umráðandi, at fíggjarpolitikkurin

stabiliserar konjunktursveiggini

Søguliga hava stór sveiggj verið í føroyska búska-

pinum. Tað setur stór krøv til fíggjarpolitikkin, so at

spart verður í góðum tíðum, fyri at kunna styðja undir

búskapin og inntøkurnar í ringum tíðum.

Fíggjarpolitikkurin hevur tó í uppgongutíðunum í

stóran mun fylgt við konjunkturinum,

og búska-

purin er enn í einum hákonjunkturi. Landsst�½rið átti

tí ikki at økt um útreiðslurnar júst nú, men heldur at

styrkja fíggjarstøðu sína, tá bráfeingis útreiðslurnar

eru púra horvnar.

Loysnirnar fyri langtíðaravbjóðingum

átti ikki at verið útsettar

Fólkasamansetingin í Føroyum fer væntandi at

broytast komandi árini. Fyrst av øllum, vera tað fleiri

gomul at forsyrgja, sí mynd 16. Tað er ein avbjóðing

fyri stórt sæð allar búskapirnir í vesturheiminum.

Undir stóru fíggjarkreppuni í 1990unum og í byrjani-

ni av 2010’unum, var stór fráflyting úr Føroyum. Tað

varð bert partvíst loftað av tilflyting í teimum fylgjandi

hákonjunkturunum. Um ein tílík nettofráflyting stendur

við yvir langa tíð, gert haldføri hjá almenna fíggjar-

standinum verri, tí talið av fólki í arbeiðsførum aldri

minkar, sum so førir við sær færri skattainntøkur.

Undir núverandi uppgongutíðum hevur tiflytanin

hinvegin verið ógvuliga stór. Lívskorini í Føroyum

eru í dag betri enn tey vóru í 1990unum, og tí er ikki

víst, at fraflytingin verður serliga stór, tá pílarnir fara

at peika niðureftir. Tað vísir, at tað valdar stór óvissa

um fortreytirnar fyri langtíðar haldføri hjá tí almenna

fíggjarstandinum.

Óvissan um útrokningarnar av haldførinum hjá tí

almenna fíggjarstandinum merkir tí ikki, at hond

Undirskot á almennu

upphæddini í ár

Prosent av BTÚ

Almenna DAU-upphæddin

-3

-6

-9

Sosialir grunnar

Kommunurnar

Landsst�½rið

Mynd 15

Anm.: Myndin vísir rakstrar-, anleggs- og útlánsupphæddina,

DAU-upphæddina. ”Landsst�½rið” fevnir bæði um DAU-upp-

hæddina hjá landskassanum í samband við fíggjarlógina,

umframt útreiðslur í samband við almenn partafeløg, sum

taka sær av útbyggingini og rakstrinum av pørtum av un-

dirstøðukervinum. Fyri 2020 er undirskotið tí 1.100 milliónir

krónur, har 600 eru frá almennum partafeløgum.

Kelda: Landsbanki Føroya og egnar útrokningar.

Fleiri gomul og færri

í arbeiðsførum aldri í framtíðini

Fólkatalið

0-19 ár

70+ ár

20-69 ár

(høgra ás)

Mynd 16

Fólkatalið

Framrokning

45 50 55

Kelda: Hagstova Føroya og egnar útrokningar.

18 Tað er enn einki brúkt av einum parti av likdivitetinum frá teimum 1,6

milliardum krónunum, og Landsbanki Føroya væntar at rinda ein part

af upptiknu skuldini í juni í 2021.

Sí Sune Malthe-Thagaard og Flora Nagy, Arbejdsmarkedet presset af

meget lav ledighed,

Danmarks Nationalbank Analyse (Færøsk økono-

mi),

nummar 22, novembur 2019

(leinki).

FÆU, Alm.del - 2020-21 - Bilag 12: Nationalbankens analyse af Færøernes økonomi

G R E I N I N G

— D A N M A R K S N AT I O N A L B A N K

FØROYSKUR BÚSKAPUR — 16. DESEMBUR 2020

ikki skal takast um avbjóðingarnar. Rættstundis-

ligar broytingar av t.d. skattaskipanini kann tryggja

langtíðar haldførinum og geva ein sterkari føroyskan

búskap.

Møguleikin at krevja inn øðrvísi sløg av skatti, kann

betra um nakrar av avbjóðingunum við haldføri.

Ognarskattur á bústaðir, ið fólk ikki búgva fast í,

hevði t.d. økt inntøurnar. Ognarskattur grundaður

á gongdina í sethúsaprísinum verður umframt ein

sjálvvirkin stabilisatorur fyri bæði realbúskapin og

fíggjarliga geiran, og er sum heild minni ójavnb�½ttur

enn nógvir aðrir skattir.

Harumframt verður ein stórur partur av inntøkunum í

Føroyum skaptur við, at fyritøkur gera sær dælt av tí

náttúrliga hav- og fiskatilfeinginum runt um Føroyar.

Tað, sum er eftir av yvirskotinum hjá fiskivinnuni,

tá útreiðslurnar

og eitt vanligt avkast til íløgur og

eginpening er avroknað, kallast tilfeingisgjald. Hóast

útrokningarnar av tilfeingisrentuni eru tengdar av

stórari óvissu, eigur landsst�½rið leypandi at meta um

skattamøguleikarnar, so at avkastið frá tí náttúrliga

tilfeinginum í Føroyum fellur einum størri parti av

fólkinum i lut.

Í løtuni verður fiskatilfeingið helst ikki

skattað nóg høgt.

Landsst�½rið kann harafturat bøta um bygnaðarligu

almennu salduni, við at spara í teimum útreiðslum,

sum ikki eru at rokna sum tænasta til borgaran. Ein

líðandi minking av rentustuðlinum á 35 prosent vil

t.d. hjálpa til við hesum.

20 Veiðikostnaður fevnir um manningarlønir.

Sí t.d. Gregor Schhwerhoff, Ottmar Edenhofer og Marc Fleurbaey,

Taxation of Economic Rents,

Journal of Economic Surveys,

2019

(leinki).

22 Sí t.d. Búskaparráðið, Búskaparfrágreiðing várið, 2020

(leinki).

Sí kassa 3 í Sune Malthe-Thagaard og Flora Nagy, Arbejdsmarkedet

presset af meget lav ledighed,

Danmarks Nationalbank Analyse (Fær-

øsk økonomi),

nummar 22, novembur 2019

(leinki).

G R E I NI N G I NA

Sum ein avleiðing av leiklutinum hjá tjóð bank

anum í samfelagnum verða greiningar um

búskaparlig og fíggjarlig viðurskifti gjørdar.

Greiningarnar verða givnar út leypandi og fevna

m.a. um metingar av aktuellu konjunkturstøðuni

og tí fíggjarliga støðufestinum.

Greiningin er sett saman av einari danskari, enskari og føroyskari útgávu. Um ivi er um neyvleikan í t�½ðingini, er tann

danska útgávan galdandi.

DANMARKS NATIONALBANK

LANGELINIE ALLÉ 47

2100 KØBENHAVN Ø

WWW.NATIONALBANKEN.DK

Flora Nagy

Senior Bank Analyst

[email protected]

FINANSIEL STABILITET

Adrian Michael Bay Schmith

Economist

[email protected]

ØKONOMI OG PENGEPOLITIK

KONTAKT

Ritstjórnin er liðug

1. desembur 2020

Ole Mikkelsen

Kommunikations

og presserådgiver

[email protected]

+45 3363 6027

SEKRETARIAT

OG KOMMUNIKATION