Grønlandsudvalget 2016-17
GRU Alm.del Bilag 62
Offentligt
1783501_0001.png
INUIT PISINNAATITAAFFIIT
SALLIUTILLUGIT
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ
2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
1783501_0002.png
IMARISAI
3
4
6
10
16
SIULEQUT
TAKUSSUTISSIAQ
ILISIMASAT KALAALLIT NUNAANNIISSAPPUT
TUSARNIAANERMI AKISSUTIT OQARTUSSANULLU
SIUNERSUISARNERIT
NUNANIT TAMANIT ISIGINIARNEQARNEQ
INUIT PISINNAATITAAFFIIT SALLIUTILLUGIT
Inatsisartunut nalunaarusiaq 2014-16
Aaqqissuisut: Jonas Christoffersen (akisussaasoq), Christoffer Badse,
Mandana Zarrehparvar aamma Lise Garkier Hendriksen.
Kalaallisut nutserisut: Hans Møller aamma Juaaka Lyberth.
Ilusilersuisoq: Hedda Bank
Naqinneqarfia: Toptryk Grafisk ApS
Assit: Christoffer Badse
ISBN: 978-87-93605-05-3
EAN: 9788793605053
© 2017 Inuit Pisinnaatitaaffiinut Institutti
Danmarkip Naalagaaffiata Inuit Pisinnaatitaaffiinut Ingerlatsivia
Wilders Plads 8K · 1403 København K · Telefon 3269 8888 · www.menneskeret.dk
Inuit Pisinnaatitaaffiinut Instituttip saqqummersitai tamanit issuarneqarsinnaapput
sumit issuarneqarnersut erseqqissumik nalunaarlugu.
Saqqummersitatta paasiuminartuunissaat sapinngisamik anguniartarparput.
Assersuutigalugu naqinnerit angisuut atortarpavut, titarnerit naatsut, oqaaseqatigiit
ikittut, allatap naanerisa killingi assigiinngisitaartut aamma sinaakkusikkat
erseqqarissut. Pdf-it amerlanerit pissarsiarineqarsinnaaneri sulissutigaarput.
Paasiuminarsaaneq annerusumik atuaruk uani www.menneskeret.dk/tilgaengelighed
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
1783501_0003.png
INSTITUTTI PILLUGU
NAATSUMIK
Inuit pisinnaatitaaffii tunngaviusumik inatsimmi aamma nunat tamat
akornanni isumaqatigiissutini Danmarkip Kalaallillu Nunaatalu
malissallugit toqqarsimasaanni allassimapput. Inuit pisinnaatitaaffii
assersuutigalugu tassaapput killiligaanani oqaaseqarsinnaatitaaneq,
naapertuilluartumik eqqartuunneqarsinnaaneq aamma inatsisini
kikkut tamarmik naligiinnerannik tunngavik. Aamma tassaavoq
ilinniagaqarnissamik, peqqissuunissamik inigisaqarnissamillu
pisinnaatitaaffeqarneq.
Inuit Pisinnaatitaaffiinut Instituttip suliassaraa inuit pisinnaatitaaffiisa
Kalaallit Nunaanni qanoq ingerlanneqarneri nakkutigissallugit.
Institutti majimi 2014-imiit Kalaallit Nunaanni nuna tamakkerlugu
inuit pisinnaatitaaffii pillugit institutiuvoq.
Taamaammat inuit pisinnaatitaaffii pillugit Naalakkersuisunut,
Inatsisartunut naalagaaffimmilu oqartussanut siunnersuisarpugut,
assersuutigalugu inatsisissatut siunnersuutini nutaani inuit
pisinnaatitaaffii malinneqarnersut nalilersorlugu.
Inuit pisinnaatitaaffiinut tunngatillugu nunat tamat suleqatigiiffiinut,
assersuutigalugu FN-imut, aamma nalunaarusiortarpugut.
Suliatta ilaat pingaartoq tassaavoq Kalaallit Nunaanni sulisoqarfiit
suleqatigiiffiilu assigiinngitsut suleqatigineri, pingaartumik Inuit
Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit Nunaata Siunnersuisoqatigiivi.
Institutti Kalaallit Nunaanni ingerlatsinerput inuillu pisinnaatitaaffiisa
ineriartornerat pillugu Inatsisartunut nalunaarusiortartussaavoq.
Aamma Folktingimut nalunaarusiortarpugut, tassani Danmarkimi
nunallu tamat akornanni suliaqarnerput allaaserisarparput,
Kalaallillu Nunaanni suliaqarnerput naatsumik allaaserisarlugu.
Annertunerusumik uani atuarit www.menneskeret.dk/beretning.
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
1783501_0004.png
ENGLISH SUMMARY
As from May 2014, the Danish Institute for
Human Rights also became the National
Human Rights Institution for Greenland and,
as such, is obligated to submit a report on
its activities to Inatsisartut, the Parliament of
Greenland. This report covers 2014-16.
We cooperate primarily with the Human Rights
Council of Greenland and MIO – National
Advocacy for Children’s Rights – in furthering
human rights in Greenland.
In 2014-16, we have, inter alia, conducted the
following activities in relation to Greenland:
Public consultation memos and advice to
authorities, etc.:
•
Considered 42 items of draft legislation sent
for public consultation and containing human
rights issues.
•
Published status reports on human rights
issues in Greenland in 2014 and 2016 in
cooperation with the Human Rights Council
of Greenland.
•
Trained civil servants from the Government of
Greenland in human rights legal method.
•
Cooperated with the Court of Greenland on
the development of the new District Court
Judge Training Programme as well as the
continuing education of lay defence counsel
(2014-15).
•
Hosted workshops for the Human Rights
Council of Greenland on a range of human
rights topics and reporting methods.
•
Participated in a working group on fair trial
and rule of law in Greenland hosted by the
Danish Bar and Law Society.
•
Published a report on equal treatment of
Greenlanders in Denmark as part of our work
in Denmark on equal treatment.
Reporting to the UN:
•
Submitted parallel reports to the UN on
conditions in Greenland related to the
UN conventions on the rights of persons
with disabilities, on elimination of racial
discrimination and discrimination of women
as well as on the prevention of torture, and
on civil and political rights, and children’s
rights. The reports are part of the ongoing
examination by the UN of the implementation
of the conventions in Denmark and
Greenland.
•
Hosted a public meeting in Nuuk on fair trial
and access to justice with the Human Rights
Council of Greenland and the Government of
Greenland. The meeting provided information
for the council’s parallel report to the UN
under the Universal Periodic Review (UPR) as
well as for the official national report.
Activities to promote the rights of children:
•
Published a teaching manual on children’s
rights together with MIO – National Advocacy
for Children’s Rights. The manual addresses
teaching in the youngest and middle classes
of primary school.
•
Trained student teachers and their lecturers
in Ilinniarfissuaq, Greenland’s teacher training
institution, a department under the University
of Greenland, in cooperation with MIO in
order to boost the knowledge of children’s
rights in teacher training.
•
Developed two short films on the rights
of children and human rights, generally,
and assisted MIO in adapting the films into
Greenlandic, thus targeting the films at
children, youth, and child professionals in
Greenland.
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
1783501_0005.png
SIULEQUT
Nalunaarusiaq una instituttip Inatsisartunut
nalunaarusiaasa siullersaraat. Instituttip
Kalaallit Nunaanni piffissami 2014-16 suliassai
angusaalu allaaserineqarput.
Piffissap ingerlanerni Kalaallit Nunaanni
sulisoqarfiit oqartussallu assigiinngitsut
peqatigalugit suleqatigiinneq ilisimasanillu
paarlaasseqatigiittarneq sammivarput.
Saalliutillugu Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit
Kalaallit Nunaata Siunnersuisoqatigiivi, MIO
Naalakkersuisunilu naalakkersuisoqarfiit
suliamut attuumassuteqartut.
Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit
Nunaata Siunnersuisoqatigiivi peqatigalugit
siunnersuisoqatigiit uagullu Kalaallit
Nunaanni inuit pisinnaatitaaffii pillugit
ataatsimut ilisimasagut atorlugit
aaqqissuussamik suliniarnikuuvugut.
Killiffik pillugit nalunaaruiaq, ukioq
allortarlugu nutarterneqartartoq
ineriartortinneqartartorlu, atorlugu Kalaallit
Nunaanni oqartussanut naalagaaffimmilu
oqartussanut immikkoortuni arlalinni siuarnerit
kinguariarnerillu saqqummiunnissaannut
tunngavissiinikuuvugut.
Meeqqat Pisinnaatitaaffiinut Sullissivik MIO
suleqatigalugu meeqqat pisinnaatitaaffiinik
atuarfiini, iinniartitsisut akornanni
ilinniartitsisunngorniarfimmilu ilimasaqarnerup
siuarsarnissaa sulissutiginikuuarput.
Aamma Kalaallit Nunaanni pissutinik
suliatta aalajangersimasut ilagilernikuuaat
oqartussanut tusarniaanermi akissuteqartarneq.
Taamaalilluta inatsisissatut nutaatut
siunnersuutit Naalakkersuisunut, Inatsisartunut
naalagaaffimmilu oqartussanut inuit
pisinnaatitaaffiinik naleqqukkaangat
nalilersuisarpugut. Assersuutigalugu
inunnut innarluutilinnut tapersiisarneq
pillugu inatsimmut nutaamut, meeqqanut
tapersiisarneq pillugu inatsimmut
nutaamut, isertitsivinni pebersprayit
atorneqarsinnaanerinik periarfissaqarnerup
saqqummiunneqarneranut atatillugu aamma
inuit pillugit paasissutissat pillugit inatsisip
Kalaallit Nunaanni atuutilersitsinissaq
sioqqullugu taamaaliorpugut. Sammisat
tusarniaanermi akisuteqarfiginikuusatta ilaat
nalunaarusiami allaaseraagut.
Naggasiullugu piffissap ilaani
immikkoortut arlallit pillugit FN-
imut nalunaaruisornikuuvugut. Inuit
Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit Nunaata
Siunnersuisoqatigiivi suleqatigalugit oqartussat
naliliinerannut aalajangersimasumik
tapersiissutitut FN-imi isumaqatigiissutinut
komiténut, FN-imi Inuit Pisinnaatitaaffii
pillugit Siunnersuisoqatigiffimmut inuit
pisinnaatitaffiini pissutsinik nalilersuinitsinnut
tunngavissiinikuuvugut.
Atuarlarisi!
Jonas Christoffersen
Pisortaq
Dorthe Elise Svinth
Siulersuisut
Siulittaasuat
3
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
TAKUSSUTISSIAQ
Kalaallit Nunaanni pissutsini 2014-16
ingerlatarinikuusagut ilaatigut ukuupput:
Oqartussanut allanullu tusarniaanermi akissutit
siunnersuinerillu:
•
Inuit pisinnaatitaaffiinut tunngassuteqartillugit
inatsisissatinut missingiutit pillugit tusarniaanerit
42-t suliarineri.
•
Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit Nunaata
Sinnersuisoqatigiivi suleqatigalugit Kalaallit
Nunaanni inuit pisinnaatitaaffiini pissutsini killiffik
pillugu nalunaarusianik 2014-imi 2016-imilu
saqqummersitsineq.
•
Inuit pisinnaatitaaffii pillugit periutsinik
Namminersorlutik Oqartussani atorfilinnik
ilinniartitsineq.
•
Kredsdommerinik ilinniartitsinerup nutaap
ineriartortinneqarnera illersuisunillu
ingerlaavartumik ilinniartitsisarneq pillugit
Kalaallit Nunaanni Eqqartuussivimmik
suleqateqarneq (2014-15)
•
Inuit pisinnaatiffiini pissutsit arlallit
nalunaarusioriaatsillu pillugit Inuit
Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit Nunaata
Siunnersuisoqatigiiffianik workshopertitsineq.
•
Kalaallit Nunaanni inatsisitigut
innarlitsaaliugaaneq pillugu Advokatrådip ataani
suleqatigiissitaliami peqataaneq.
•
Danmarkimi naligiissitaanermik suliaqarnitta
ilaatut kalaallit Danmarkimiittut naligiissitaanerat
pillugit nalunaarusiamik saqqummersitsineq.
FN-imut nalunaarusiat:
•
Inuit innarluutillit pisinnaataaffii, arnanik
assigiinngisitsisarneq, naalliutitsisarneq,
innuttaasutut politikkikkullu pisinnaatitaaffiit
kiisalu meeqqat pillugit isumaqatigiissutinut
tunngatillugu Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit
Kalaallit Nunaata Siunnersuisoqatigiivi
4
suleqatigalugit FN-imut nalunaarusiorneq.
Isumaqatigiissutit taakku malillugit
Danmarkip aamma Kalaallit Nunaata nunat
tamat akornanni pisussaaffimminnik qanoq
ingerlatsinerannik FN-ip ingerlaavartumik
misissuisarneranut nalunaarusiat ilaapput.
•
Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit
Nunaata Siunnersuisoqatigiivi aamma
Namminersorlutik Oqartussat suleqatigalugit
inatsisitigut innarlitsaalisaaneq pillugu
Nuummi innuttaasunik ataatsimiititsineq.
Ataatsimiinnermi Nunarsuarmi Piffissani
Nalilersuinermi FN-imi Inuit Pisinnaatitaaffii
pillugit Siunnersuisoqatigiinnut
siunnersuisoqatigiit naalagaaffiullu
nalunaarusiaanut tapersiissuteqartoqarpoq.
Meeqqat pisinnaatitaaffisa siuarsarneranni
suliniutit:
•
Meeqqat atuarfianni nukarlerni akullernilu
klassini atuartitsinermut atugassanik
meeqqat pisinnaatitaaffii pillugit
ilinniutinik suliaqarneq. Ilinniutit Meeqqat
Pisinnaatitaaffiinik Sullissivik MIO
suleqatigalugu suliarineqarput.
•
Meeqqat pisinnaataaffiinik
ilinniartitsisunngorniarfimmi ilinniartitsisarneq
pitsanngorsarnialugu Ilisimatusarfiup ataani
Ilinniarfissuarmi ilinniartitsisunngornianik
ilinniartitsisunillu ilinniartitsineq.
•
Meeqqat pisinnaatitaaffii pillugit inuillu
pisinnaatitaaffii pillugit marlunnik naatsunik
filmiliorneq, filmillu Kalaallit Nunaannut
naleqqussarneranni MIO-mut ikiuineq,
taakku taamaalillutik Kalaallit Nunaanni
meeqqanut, inuusuttunut meeqqallu pillugit
suliaqartartunut tunngatinneqarlutik.
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
1783501_0007.png
INUIT PISINNAATITAAFFII
PILLUGIT KALAALLIT NUNAATA
SIUNNERSUISOQATIGIIVI
•
Siunnersuisoqatigiit Inatsisartut inatsisaatigut
1. januar 2013-imi atuutilersumik
pilersinneqarput, Kalaallillu Nunaanni nunap
karsianit aningaasalersorneqarlutik.
•
Siunnersuisoqatigiit sumulluunniit
attuumassuteqanngitsutut pilersinneqarput,
kisiannili Isumaginninnermut,
Ilaqutariinnermut, Naligiissitaanermut
Inatsisinillu Atuutitsinermut
Naalakkersuisoqarfimmi allatseqarnikkut
sullinneqarlutik.
•
Siunnersuisoqatigiit ilaatigut Kalaallit
Nunaanni inuit pisinnaatitaaffiini pissutsinik
nakkutilliinermi nalunaarusiortarnermilu
peqataasarput.
•
Siunnersuisoqatigiinni ilaasortat
18-it kattuffinnit sulisoqarfinnillu
Inatsisartut inatsisaanni aalajangersakkat
malillugit toqqarneqartarput: 15-it
inuiaqatigiinni kattuffinnit, sulisoqarfinnit
sumulluunniit atuumassuteqanngitsunit
soqutigisaqaqatigiillu kattuffiinit
toqqagaapput. Ilaasortat pingasut pisortat
sinniisoraat.
•
Siunnersuisoqatigiit ukiumut marloriarlutik-
pingasoriarlutik ataatsimiittarput
suliniuteqarfissanilu nammineq
toqqartarlugit.
•
Siunnersuisoqatigiinni ilaasortat
piumassutsiminnik sulisarput
akissarsiaqaratillu.
•
Siunersuisoqatigiit Inuit Pisinnaatitaaffiinut
Instituttip siulersuisuinut ilaasortamik
toqqaasarput.
KALAALLIT NUNAANNI INUIT
PISINNAATITAAFFIINUT INSTITUTTI
•
Institutti majimi 2014-imiit Kalaallit Nunaanni
inuit pisinnaatitaaffiinut nuna tamakkerlugu
instituttiuvoq.
•
Sulinerput Danmarkimi aningaasanut
inatsimmi instituttimut aningaasaliissutitigut
aningaasalersorneqarpoq. Kalaallit
Nunaanni sulinitsinnut immikkut
aningaasaliffigineqarneq ajorpgut, kisiannili
sulinermut tassunga, akissarsianut
aningaasartuutit ilanngullugit, ukiumut 1
mio. kr. missaanni instituttimi namminermi
atugassanngortinneqartarput.
•
Inuit pisinnaatitaaffiinut tunngassuteqartuni
Kalaallit Nunaannut inatsisini nutaani
pissutsit pillugit Kalaallit Nunaanni
Danmarkimilu oqartussanut tusarniaanermi
akissuteqartarpugut.
•
Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit Nunaata
Siunnersuisoqatigiivi suleqartigalugit nunat
tamat akornanni suliaqarfinnut Kalaallit
Nunaanni inuit pisinnaatitaaffiini pissutsit
pillugit nalunaarusiortarpugut.
•
Suliamik ingerlatsinermi Inuit
Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit
Nunaata Siunnersuisoqatigiivinut
siunersiueqateqartarpugut.
•
Inuit pisinnaatitaaffiini ajornartorsiutit
pillugit Kalaallit Nunaanni oqartussanut
naalagaaffimmilu oqartussanut
siunnersuisarpugut.
5
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
ILISIMASAT KALAALLIT
NUNAANNIISSAPPUT
ATAAVARTUMIK SULEQATIGIINNEQ
DANMARKIMUT KALAALLILLU
NUNAANNUT ILUAQUTAAVOQ
Kalaallit Nunaanni inuit pisinnaatitaaffiisa
siuarsarneqarnerat pillugit Inuit
Pisinnaatitaaffiinut Instituttip ilaatigut Inuit
Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit Nunaata
Siunnersuisoqatigiivi suleqatigisarpai.
Taamaaliortarpugut ilaatigut sammisat
siunnersuisoqatigiit sammisassatut kissaatigisaat
pillugit siunnersuisoqatigiinnut suliamik
ingerlatsinermi siunersiueqatigiittarnikkut.
2014-16-imi ilaatigut tassaapput meeqqat
inuusuttullu, innarluutillit, inatsisitigut
innarlitsaaliugaaneq naligiissitaanerlu, oqaatsit
kulturilu.
Aamma Kalaallit Nunaanni pissutsit pillugit
FN-imi Europamilu Siunnersuisoqatigiiffimmi
nunat tamat ingerlatsiviinut nalunaarusiortarneq
pillugu siunnersuisoqatigiinneq
suleqateqartarpugut. Taamaalilluta instituttip
peqqissaartumik isummeriaasia atorlugu
Kalaallit Nunaanni pissutsit aalajangersimasut
pillugit siunnersuisoqatigiit ilisimasaat
ilannguttarpagut, taamaaliornikkullu Kalaallit
Nunaanni inuit pisinnaatitaaffiini pissutsit pillugit
ataatsimut ilisimasaqalersarluta.
Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit Nunaata
Siunnersuisoqatigiit ingerlatsinerannik
Naalakkersuisut nalilersuinissaannik
Inatsisartut 2016-imi aallartisitsipput. Tassunga
atatillugu Naalakkersuisunut ilaatigut
oqaatigaarput siunnersuisoqatigiit instituttillu
pitsaasumik qanimullu suleqatigiinnerat suli
tapersersoripput. Instituttip pingaarnersiuinerinik
isumalluutinillu tamarmiusunik ingerlaavartumik
nalilersuinermi taamaaliortoqarsinnaatillugu
Kalaalllit Nunaanni ingerlatsinerput suli
annertusarniarsaraarput.
KILLIFFIMMIK ATAATSIMUT
NALUNAARUSIORNEQ
ILIMASAQARTITSINERULERSARPOQ
Institutti Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit
Nunaata Siunnersuisoqatigiivi suleqatigalugit
Kalaallit Nunaanni iuit pisinnaataaffiini
pissutsini killiffik pillugu nalunaarusiamik
siullermeerluni 2014-imi saqqummersitsivoq.
Novembarimi 2016-imi nutaamik
nutartikkamillu saqqummersitsivugut, tassani
inuit pisinnaatitaaffiinik sammisani ukunani
unammilligissat arlallit allaaseraagut:
•
Inuit pisinnaatitaaffiinik ingerlatsineq
•
Meeqqat inuusuttullu
•
Innarluutillit
•
Naligiissitaaneq (kapitali nutaaq)
•
Pinngortitami pisuussutit (ilaatigut kapitali
nutaaq)
•
Naapertuilluartumik eqqartuussisarneq
nammineersinnaajunnaarsitsisarnerlu
(kapitali nutaaq)
•
Kommunini aamma Namminersorlutik
Oqartussani inatsisinit innarlitsaaliugaaneq
•
Inuit pisinnaatitaaffiinik siammaaneq
•
Ilinniartitaaneq
6
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
1783501_0009.png
Meeqqat pisinnaatitaaffii atuarfimmi
ilinniartitsissutigineqassapput.
7
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
1783501_0010.png
Kapitalit tamarmik immikkoortumi
inatsisitigut tunngavinnik, nunat tamat
akornanni isumaqatigiissutinik taakkununnga
tunngasunik ukiuni kingullerni immikkoortuni
inuit pisinnaatitaaffiini ineriartornermik
takussutissiamik imaqarput. Aammattaaq
sammisani toqqakkani arlalinni Kalaallit
Nunaanni inuit pisinnaatitaaffiisa qanoq
pitsanngorsarneqarsinnaanerinik kapitalini
tamani inassuteqaateqartoqarpoq.
Nalunaarusiaq uani danskisut kalaallisullu
atuaruk http://menneskeret.dk/udgivelser/
menneskerettigheder-groenland-status-2016.
Siunnersuisoqatigiit peqatigalugit
peqataaffigineqarluartumik killiffik pillugu
nalunaarusiaq saqqummersipparput,
tamannalu internetikkut aallakaatinneqarpoq,
taamaalilluni Kalaallit Nunaanni soqutiginnittut
tamarmik malinnaanissamut periarfissaqarput.
INUIT INNARLUUTILLIT SAMMIVAGUT
Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit
Nunaata Siunnersuisoqatigiivi aamma Inuit
Pisinnaatitaaffiinut Institutti FN-imi Innarluutillit
Pillugit Isumatigiissut malillugu sumulluunniit
attuumassuteqanngitsutut ingerlatsivittut
Naalakkersuisut oktobarimi 2015-imi toqqarpaat.
FN-imi Innarluutillit pillugit Isumatigiissut
ataatsimoorluta siuarsassavarput,
illersussavarput nakkutigalugulu, piffissallu
ingerlanerani kattuffiit inuit innarluutillit sinniisui
peqataatittassallugit.
Siunnersuisoqartigiit instituttillu ukiuni
aggersuni marlussunni suliniutit uku
sammineqarnissaat 2016-imi toqqarpaat:
Siunnersuisoqatigiit Kalaallit
Nunaanni pissutsinik
ilisimasaat aalajangersimasut
instituttillu peqqissaarussamik
suleriaaseqarnera
ataatsimoortittarpaugt,
taamaalillutalu
Kalaallit Nunaanni inuit
pisinnaatitaaffiini pissutsit
pillugit ataatsimut
ilisimasaqalersarluta.
8
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
1783501_0011.png
•
Inuiaqatigiit suleqatigalugit inuit innarluutilli
unammilligassaannik paasiniaaneq
•
Inuit innarluutillit pillugit ilisimasani
paasissutissanilu tunngaviit
pitsanngorsarlugit aamma innarluutillit
pillugit isumaqatigiissutip Kalaallit Nunaanni
atuutitinneqarneranut takussutissanut
tunngaviusunik toqqaaneq
•
Oqartussani, sulisoqarfinni inuiaqatigiinnilu
piginnaasaqarnissamik pisariaqartitsinermik
paasiniaaneq
MEEQQAT PISINNAATITAAFFII
ATUARFINNI ILINNIARNEQASSAPPUT
Meeqqat pisinnaatitaaffiinik ilisimasaqarneq
siammarniarlugu instituttip meeqqat
pisinnaatitaaffiinik sullissivik MIO suleqatigaa.
Nukarlerni akullernilu klassinut sammititamik
meeqqat pisinnaatitaaffii pillugit ilinniartitsissutit
– ’Meeqqat pisinnaatitaaffii atuarfimmi
skemani’ – instituttip MIO suleqatigalugu
2014-imi saqqummersippaa. Ilinniartitsissutit
sammisassanik sungiusaatinillu imaqarput,
taamaalilluni meeqqanut naleqquttumik
piffisamilu atorneqarsinnaasumi
ilinniartitsisut atuartitsinissaminnik
pilersaarusiorsinnaaniassammata.
Ilisimatusaarfiup ataani Ilinniarfissuarmi
ilinniartitsisunngorniat pingaartumik
meeqqat pisinnaatitaaffii pillugit ukiuni
ilinniarfinni tamaneersut instituttip MIO-llu
2015-16-imi ilinniartippaat. Ilinniartitsinermi
siunertaavoq meeqqqat pisinnaatitaaffii pillugit
iinniartitssinermi siunissami ilinniartitsisussat
piginnaasaannik qaffassaanissaq
atuartullu ajornakusoortunik atugaqartunik
ikiunissamut suliassaasa pitsanngorsarnerat.
2016-imi aammattaaq Ilinniarfissuarmi
lektorit ilinniartitsisunngorniarfimmi
ilinniartitsissutini assigiinngitsuni inuit
pisinnaatitaaffiinik ilinniartitsinerup siunissami
ilanngunneqartarnissaa siunertaralugu
ilinniartinneqarput.
Gallup misissuinermi institutti UNICEF
sinnerlugit 2014-imi ingerlanneqartumi
takutinneqarpoq Kalaallit Nunaanni meeqqat
12-16 ukiullit 38 procentii isumaqartut
meeqqat pisinnaatitaaffii pillugit ilaatigut
annertuumilluunniit ilisimasaqartut. Akerlianik
kalaallit meerartaasa taamaallaat 58 procentiisa
ilisimavaat meeqqat annersarneqarnissamut
illersorneqarsinnaatitaasut. Paasisanik
tigusilaarluni Danmarkimi meeqqat
ilisimasaminnik oqarnerannik sanilliussineq
tabeli 1-imi takutinneqarpoq.
TABELI 1
Pisinnaatitaaffiit pillugit meeqqat ilisimasaannik
misissuineq
Isumaqarput meeqqat pisinnaatitaaffii pillugit
ilaatigut ilisimasaqarlutik
Meeqqat annersarneqarnissamut
illersugaasinnaatitaanerat ilisimavaat
Kalaallit Nunaanni
meeqqat
2009
2014
24
67
38
68
Danmarkimi
meeqat
2009
2014
39
85
23
93
9
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
TUSARNIAANERMI AKISSUTIT
OQARTUSSANULLU SIUNERSUISARNERIT
Kalaallit Nunaanni inatsisit nutaat Kalaallillu
Nunaannut naalagaaffiup inatsisai pillugit
inatsisissatut siunnersuutinut nalunaarutinullu
missingiutit inuit pisinnaatitaaffiini
ajornartorsiutinik imaqartillugit Inuit
Pisinnaatitaaffiinut Institutti tusarniaanermi
ataavartumik akissuteqarpoq. Aammattaaq
apeqqutit assigiinngitsut pillugit pisortani
oqartussanut siunnersuisarpugut.
Kalaallit Nunaannut inatsisit nutaat pillugit
2014-16-imi tusarniaanerit katillugit 42-t
suliaraagut, taakkuanngalu 24-riarluta
oqaaseqaateqartarpugut. Tusarniaanermi
danskisut akissutit tamarmik uani
takuneqarsinnaapput www.menneskeret.dk/
monitorering/hoeringssvar.
Tusarniaanermi akissutit oqartussanullu
siunnersuisarmi suliat ilamininngui ataani
allaaseraagut.
PEBERSPRAY-INIK
ATUISINNAALERNERMI
MIANERSORTUMIK
ATORNEQARTARIAQARPUT
Peberspray-it atorlugit isertitsivinni
pissaarnermut atuisinnaanermik
periarfissap annertusarnissaa siunertaralugu
pinerluttulerineq pillugu inatsimmut
allannguutissatut missingiut 2016-imi
tusarniutigineqarpoq. Inassuteqaatigaarput
peberspray-it atorneqartariaqalerneranni
pisariaqartitsinermut, assigiimmik
pinnittarnissamut mianersuussinissamullu
piumasaqaatit Kalaallit Nunaanni Pinerluttunik
Isumaginnittoqarfiup sianigissagai.
Tassunga atatillugu institittup nalunaarusiaa
2104-immeersoq ”Danmarkimi parnaarussivinni
parnaarussigallartarfinnilu pebespray-it
atorneqartarneri” instituttip innersuussutigaa,
taanna ilaatigut immikkoortumi inuit
pisinnaatitaaffii pillugit malittarisassanik
nunallu tamat akornanni inassuteqaatinik
imaqarpoq. Aammattaaq nalunaarusiaq
inassuteqaatinik arlalinnik imaqarpoq, tassunga
ilanngullugu peberspray-it inini matoqqasuni
imaluunniit inunnut sulisut tamakkiisumik
aqussinnaasaannut aallaaviusumik
atorneqartariaqanngitssut.
AANNGAJAARNIUTINIK ILINNIARFINNI
ATUISOQARNERSOQ MISISSUISARNEQ
KINGUNIPILOQARSINNAAVOQ
Ilinniarfinni ilinniartullu inaanni
aanngajaarniutinik atuisoqarnersoq
misissuisarneq pillugu Inatsisisartut
inatsisissaattut siunnersuut Inatsisartuni
2016-imi oqaluuserineqarpoq. Inatsisinik
atuutsitsinermut ataatsimiititaliap institutti
siunnersuummik nalilersueqqullugu
qinnuivigaa. Meeqqat inuusuttullu inuttut
inuusunnaatitaanerisa mianerineqarnissaa,
aanngajaarniutinik atuisarnermik akiuiniarnerup
isiginiarneqarnissaa aamma meeqqat
inuusuttullu ilinniagaqarsinnaatitaanerisa
inigisaqarsinnaatitaanerisalu mianerineqarnissaa
10
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
1783501_0013.png
Inuit pisinnaatitaaffii pineqartillugit
inatsisissatut nutaatut missingiutit
oqaaseqaateqarfigisarpagut. 2014-16-imi
missingiutit 42-t misissorpagut.
11
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
tunngavigalugit siunnersuut instituttip
misissorpaa. Atuarfinni ilinniarfinnilu
ikiaroornartunik atuisoqarnersoq
missisarnerup sunniutai pillugit ilisimasat
pissarsiarineqarsinnaasut instituttip
ilannguppai, tassunga ilanngullugu Danmarkimi
nunallu tamat akornanni ilisimatusarnermik
Peqqissutsimut Aqutsisoqarfiup
allaaserinninnera. Ilisimatusarnerup takutippaa
ikiaroornartunik atuisoqarneranik misissuisarneq
kissaatigineqartutut sunniuteqarneq ajortoq
aammalumi ikiaroornartunik atuisoqarnersoq
misissuisarneq ajortunik kinguneqarsinnaasoq.
Tamanna tunngavigalugu institutti
inassuteqaateqarpoq ilinniarfini nalinginnaasuni
ikiaroornartunik atuisoqarnersoq missuisinneq
pillugu siunnersuutip ilaa Inatsisartut
piviusunngortissanngikkaat. Institutti
inassuteqaateqaarpoq Naalakkersuisut
Inatsisartullu tassunga taarsiullugu nunat tamat
akornanni misilittakkat ilaatigut Naalakkersuisut
”Nuna tamakkerlugu hashimik ikiuiniarnermi
iliuusissatut pilersaarut”-mi aamma
Peqqissutsimu Aqutsisoqarfiup ”Ikiaroornartunik
pinaveersaartitsiniutit”-mi allaaserineqartut
tunngavigalugit suliniutit aallartissagaat.
Inatsisissatut siunnersuut 2026-imi ukiakkut
tunuartinneqarpoq.
INUIT PILLUGIT PAASISSUTISSAT
PILLUGIT INATSIT KALAALLIT NUNAANNI
UKIUT 15-IT QAANGIUNNERANI
ATUUTILERSINNEQARPOQ
Danmarkimi inuit pillugit paasissutissat
pilllugit ulloq 1. december 2016 Kalaallit
Nunaannut atuutilersinneqarpoq.
Isumaqarpugut nalunaarsuisarneq pillugu
inatsisip atorunnaarsinneqarnissaanut kiisami
alloriartoqarnera pitsaasorujussuusoq.
Taamaalionikkut inuit pillugit paasissutisat
suliarineqartarneri Kalaallit Nunaanni
malittarisassiuunneqarnerat nalitsinnut
naleqqunnerulerpoq maannakkullu inuit
pillugit paasissutissat elektroniskinngorlugit
suliarineqartarnerat maannakkut aamma
ilanngunneqarluni. Akerlianik inuit pillugit
paasissutissat pillugit inatsimmi malittarisassat
paasissutissanik illersuineq pillugu EU-p
peqqutissaani malitassat nutaat EU-mi
nunani atorneqalerpata piffissap sivikitsup
ingerlanerani pisoqalisussaapput
2015-imi tusarniaanermi akissutitsitsini
inassuteqaatigaarput Kalaallit Nunaanni
Danmarkisut pitsaatigisumik inuit pillugit
paasissutissanik illersuisoqassasoq. Danmarkimi
naalakkersuisut Naalakkersuisut suleqatigalugit
alloriaqqittariaqarluarput, siunnersuutigalugulu
Kalaallit Nunaanni pissutsinut
naleqqusarneqarssinaasumik malitassallu
nutaanerpaat tunngavigalugit paassutissanik
illersuineq pillugu Kalaallit Nunaannut immikkut
inatsisileqalissasoq.
INNARLUUTILINNIK SULLISSINERMI
UNAMMILLIGASSAT PILLUGIT
SUKUMIISUMIK NASSUIAASIORNEQ
Innarluutilinnik sullissinermi killiffik pillugu
nassuiaat Naalakkersuisut 2016-imi suliaraat.
Institutti isumaqarpoq inuit innarluutilli
atugarisaannut tunngatillugu Kalaallit
Nunaata unammilligassat Naalakkersuisut
12
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
1783501_0015.png
Naalakkersuisut
innarluutilinnik sullissineq
pillugu nassuiaataanni
kinaassusersiorani,
annertuumik
piviusorsiortumillu
Kalaallit Nunaanni
innarluutiinnik sullissinermik
allaaserinittoqarpoq, taannalu
pitsaasumik – pisariaqartumillu
– inatsisinik nutarterinissamut
tunngavissiivoq.
nassuiaammi sukumiisumik isornartorsiuillunilu
isummerfigimmatigit iluarinarluinnartuusoq.
Naalakkersuisut nassuiaataanni instituttip
isumaa malillugu kinaassusersiorani,
annertuumik piviusorsiortumillu
allaaserinittoqarpoq, taannalu pitsaasumik
– pisariaqartumillu – FN-imi Innarluutillit
pillugit Isumaqatigiissutip atuutilersinnissaasut
inatsisinik nutarterinissamut tunngavissiivoq.
Instituttip oqaatigaa neriuutigalugu inatsisinik
nutarterineq taamatuttaaq sukumiisuutigissasoq
angusaqarluarniuffiullunilu. Instituttip
inassuteqaatigaa ajornartorsiut Naalakkersuisut
nassuiaataanni saqqummiunneqartut
salliutillugu aaqqiiviginiarneqassasut
aamma inuit pisinnaasaasa annikillinerat
iliuuseqarfiginissaat pinnagu aporfissat
inuiaqatigiinni pilersinneqartut
suujunnaarsinniarneqassasut. Instituttip
aamma ilaatigut inassuteqaatigaa inatsisinik
nutarterinissani innarluuteqarneq pissutigalugu
assigiinngitsitsinissap ataatsimut isigalugu
inerteqqutaaneranik imaqassasoq, tassa
suliffeqarnerup iluani avataanilu.
MEEQQANUT TAPERSIISARNEQ
PILLLUGU INATISARTUT INATSISAAT
PITSANNGORTITAQ
Meeqqanut ikiorsiisarneq pillugu Inatsisartut
inatsisissaattut missingiut Naalakkersuisut
2016-imi pingasoriarlutik tusarniutigaat.
Inatsisissatut missingiummi siunertaavoq
ersarissumik inatsiseqarnikkut meeqqat
pisinnaatitaaffiisa pitsanngortinneqarnissaat.
Institutti isumaqarpoq inatisissatut
13
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
1783501_0016.png
missingiummi nutarterneqartarnera ilutigalugu
annertuumik pitsanngortitsisoqartoq. Institutti
ilaatigut isumaqarpoq Qitiusumi Meeqqat
pillugit Ilisimasaqartut Ataatsimiititaliaata
suliassanik suliarinnittarnerani piffissarititap
inatsimmi toqqaannartumik allanneqarnissaa
pillugu instituttip inassuteqaataa
missingiummut ilanngunneqarnera
iluarinartuusoq. Tassunga peqatigitillugu
pingaartumik inassuteqaatit marluk instituttip
aalajangiusimavai, taakkulu Naalakkersuisut
malinngilaat, tassunga ilanngullugit meeqqat
angajoqqaaminnut attaveqarsinnaatitaanerat
aamma Isumaginninnermi Maalaarutinik
Aalajangiisartunut nalunaaruteqartarneq.
INATSISITIGUT ATAATAQANNGITSUT
PILLUGIT KINGUSISSUKKUT
SIUARIAATEQARNEQ
Inuit katissimanerup avataani Kalaallit
Nunaata kitaani 1963 sioqqullugu inuusut
aamma Avannaani Tunumilu 1974 sioqqullugu
inuusut aatsaat 2014-imi ataatassarsiuinermi
suliassanngortitsilersinnaalerput. Instituttip
ilimagaa maannamut inatsisit Europami Inuit
Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissummut
akerliunikuusoq. Taamaammat inatsimmik
allannguineq pingaaruteqarpoq inuillu
ukiorpassuarni kimik ataataqarnermik
pisortatigoortumik aalajangiisitsisinnaanngitsut
periarfissaqarsimanngitsut pisinnaatitaaffiisa
qulakkeerneqarnerannut alloriarneq
pisariaqartuulluni.
Malittarisassanili nutaani ataataasoq
suli inuuppat imaluunniit toqusup
qimataasa suliarineqarnerat suli
Inunnut tarnikkut napparsimasunut
Namminersorlutik Oqartussat
inissiaataannik attartortitseqqusinnginneq
FN-imi Innarluutillit pillugit
Isumaqatigiissummut
naapertuutikkuminaannikuuvoq.
naammassisimanngippat ataatassarsiuinermik
suliassanngortitsisoqarsinnaavoq. Inatsimmik
allannguineq inuit ilaannut kingusinaarluni
pivoq, taamaammallu periarfissaq kingulleq
tassaalluni naleqalersinneqarluni imaluunniit
aningaasatigut taarsiivigitissinnaaneq
pillugu naalagaaffiup taarsiinissaanik
suliassanngortitsineq.
14
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
NUNANI ALLAMIUT EQQARSAATIGALUGIT
AATSITASSARSIORNERNI
KINGUARIARNEQ
Nunani allamiut Kalaallit Nunaanni
suliniutini annertuuni sanaartornermi
najugaqarsinnaanerannut sulisinnaanerannullu
akuersissutit naalagaaffiup inatsisaani
immikkut inatsimmi 2014-imeersumi
malittarisassiuunneqarpoq.
Inatsisissatut siunnersuut pillugu
isornartorsiuilluta oqaaseqarpugut, tassa
inatsimmi tunngaviusup Kalaallit Nunaanni
suliniutit annertuut pillugit inatsimmut
atassuteqarnera ernumanartumik
eqquutinngimmat. Nunani allamiut
sulisut najugaqarnerminni sulinerminnilu
atugassarisaanni Kalaallit Nunaanni
akissarsiatigut atorfeqarnermilu atugassarisat
nalinginnaasut malinneqanngimmata
inuttut pisinnaatitaaffiinut naapertuunnersut
nalorninartoqartitsilerpoq. Tamanna ilaatigut
assersuutigalugu atuuppoq unioqqutitsinatik
najugaqarunik Kalaallit Nunaanni
killilersorneqaratik angalasinnaatitaaneranni.
INUNNUT TARNIKKUT
NAPPARSIMASUNUT INISSAMIK
INNERSUUSSINISSAMIK
INERTEQQUTEQARNEQ
NALORNINARTULIK
Inunnut tarnikkut napparsimasunut inissianut
Namminersorlutik Oqartussat pigisaannut
innersuussisarneq pillugu suliami institutti
Kommuneqarfik Sermersuumut 2014-
imi siunnersuivoq. Kommuni taamanikkut
Ineqarnermut Naalakkersuisoqarfiusumit
peqquneqarpoq inunnut tarnikkut
napparsimasunut Namminersorlutik
Oqartussat inissiaataasa ilaannut
kommuni innersuussisassanngitsoq. Inuit
avatangiisiminnut ajoqutaannginnerannik
navianartorsiortitsinnginnerannilluunniit
kommunip naliliinera apeqqutaatinnagu
peqqussut atuutissaaq.
Inunnut tarnikkut napparsimasunut
inissinissanut siunissami innersuussisarnissaq
taamatut tamanut atuutsigisumik
oqaasertalersuisimanerup Naalakkersuisut FN-
imi Innarluutillit pillugit isumaqatigiissutaanni
pisussaaffiinut naapertuunnerata
ajornartorsiutitaqarnera nassuiarparput,
tassunga ilanngullugit innarluuteqarneq
pissutigalugu naleqqutinngitsumik
assigiinngitsitsinissamik isumaqatigiissummi
inerteqquteqarneq aamma inuiaqatigiit
inuuneranni i´peqaatitsinissap siuarnissaanut
isumaqatigiissumi pisussaaffeqarneq.
Naalakkersuisoqarfik sulimi Inatsisartut
Ombudsmandiannit kingusinnerusukkut
isornartorsiorneqarpoq, tamassumalu
takutippaa aqutsinermi oqartussat inuit
pisinnaatitaaffianni pisusaaffimminnik
tunngavinnillu ilisimasaqarnissaat qanoq
pingaaruteqartigisoq.
15
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
NUNANIT TAMANIT ISIGINIARNEQARNEQ
FN-IMUT NALUNAARUSIORTARNERMI
PIFFISSAQ ANNERTUUNIK
TUNNIUSSIVIUSARTOQ
Kalaallit Nunaanni pissutsit pillugit
piffissami 2014-16-imi FN-imut
nalunaarusiarpassuaqarpoq. Ukiut
sisamakkaarlugit tallimakkaarlugit
naalagaaffeqatigiinnermi immikkoortuni
ataasiakkaani inuit pisinnaatitaaffiinik
qanoq ingerlatsisoqarnersoq Danmark,
Kalaallit Nunaat Savalimmiullu FN-imut
nassuiaasartussaapput. FN-imi komitémik
ataatsimeeqateqarnissat tamaasa sioqqullugit
naalagaaffik nalunaarusiamik allattussaavoq,
nunanilu namminerni inuit pisinnaatitaaffiinut
instituttit inuiaqatigiinnilu kattuffiit namminneq
nalunaarusiaminnik, saniatigut nalunaarusiatut
taaneqartartunik, allattartussaapput.
Isumaqatigiissutit pillugit komiténi ilaasortat
sammisanik isumaqatigiissummi pineqartunik
immikkut ilisimasaqartuupput.
Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit Nunaata
Siunnersuisoqatigiivi suleqatigalugit ukuninnga
ingerlatsineq pillugu FN-imi isumaqatigiissutit
pillugit komiténut 2014-16-imi saniatigut
nalunaarusiorpugut
•
FN-imi Innarluutillit pillugit Isumaqatigiissut
•
FN-imi Ammip Qalipaataa tunngavigalugu
Immikkoortitsisarneq pillugu isumaqatigiissut
•
FN-imi Arnat pillugit Isumaqatigiissut
•
FN-imi Naalliutsitsisarneq pillugu
Isumaqatigiissut
•
FN-imi Innuttaasutut Politikkikkullu
Pisinnaatitaaffiit pillugit Isumaqatigiissut
•
FN-imi Meeqqat pillugit Isumaqatigiissut
IMMIKKOORTITSINISSAMIK
INERTEQQUTEQARNEQ
MAALAARUTEQARNISSAMULLU
PERIARFISSAT AMIGAATAAPPUT
Instituttip aamma Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit
Kalaallit Nunaata Siunnersuisoqatigiivisa
ataavartumik inassuteqaatigisarpaat
suiaassuseq, ammip qalipaataa, inuiannut
sorlernut ilaaneq, upperisarsiorneq,
upperisaq, innarluuteqarneq,
ukioqassasuseq, atoqatigeeriaaseqarneq il.il.
tunngavigalugit suliffeqarfinni avataannilu
immikkoortitsinissamik ataatsimut isigalugu
inerteqquteqarnermik Kalaallit Nunaat
atuutilersitsissasoq. Maannakkut suiaassuseq
tunngavigalugu immikkoortitsinissaq
inerteqqutaavoq. FN-imi Innarluutillit
pillugit Komitép, FN-imi Ammip Qalipaataa
pissutigalugu Immikkoortitsisarneq pillugu
Komitép aamma FN-imi Arnat pillugit Komitép
inassuteqaat taperserpaat. Taakku tamarmik
Kalaallit Nunaanni tamanut tunngasumik
immikkortitsinissaq 2014-imi 2015-imilu
inassuteqaatigaat.
Taamatuttaaq Kalaallit Nunaanni
immikkoortitsisarneq pillugu
naammagittaalliutinik aalajangersimaunik
sulianittarnermik akisussaasuusumik
maalaarutinik aalajangiisartoqannginnerani
assigisaanilluunniit ingerlatsiveqartoqannginera
instituttip siunnersuisoqatigiillu
ajuusaarutigaat. Inassuteqaatigaarput
naligiissitaaneq pillugu aalajangiisartumik
Kalaallit Nunaat pilersitsissasoq, taassumalu
immikkoortinneqarnissamut inatsisitigut
16
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
1783501_0019.png
Suliffeqarfinni avataanilu
immikkoortitsinissamik
ataatsimut isigalugu
inerteqquteqarnermik Kalaallit
Nunaanni atuutilersitsinissaq
pillugu inassuteqaatigut
FN-imi komitét arlallit
taperserpaat.
sunniuteqartumik illersuinissaq qulakkiissavaa.
Allaffissornikkut maalaaruteqartarfik
immikkoortumi tassani inatsisitigut
sunniuteqartumik illersuinissamut
alloriarnerujussuussaaq.
AAQQISSUUSSAMIK ILISIMASANIK
ANNERTUNERUSUMIK KATERSINEQ
Instituttip sulinerani uteqattaartumik
sammisaasarpoq Kalaallit Nunaanni
navianartuniittunik assigiissisitsinissamik
suliaqarnermut tunngatillugu ilisimasat
naatsorsueqqissaarinerillu amigaataaneri.
Assersuutigalugu tassaasinnaapput
inui5 innarluuteqartut, meeqqat
innarluuteqartut, inuit aappariinnermi
nakuuserifigineqartut, assigiinngitsunik
pissuteqarluni assigiinngisitsinerit pillugit
suliat amerlassusaannik ilisimasat
imaluunniit meeqqat inuusuttullu
amerlangaatsiartut meeqqat atuarfiata
saniatigut sooq ilinniagaqartannginnerannik
naammassinnittannginnerannillu ilisimasat.
Institutti aamma Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit
Kalaallit Nunaata Siunnersuisoqatigiivi
Kalaallit Nunaanni inuit pisinnaatitaaffii
pillugit 2014-imi 2016-imilu killiffik pillugu
nalunaarusiaminni inassuteqaatigaat
immikkoortuni assigiinngitunik ilisimasanik
aaqqissuussamik katersuineq oqartussat
aallartissagaat. Tamanna innarluutillit pillugit
isumaqatigiissummut, ammip qalipaataa
tunngavigalugu assigiinngitsitsisarneq
pillugu isumaqatigiissummut, arnat pillugit
isumaqatigiissummut aamma innuttaasutut
politikkikkullu pisinnaatitaaffiit pillugit
isumaqatigiissummut FN-imi komiténit
inassuteqaatitigut taperserneqarpoq.
Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit
Nunaata Siunnersuisoqatigiivisa
2014-16 FN-imut amerlasuunik
nalunaarusiorfiuvoq.
17
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
1783501_0020.png
Kalaallit Nunaata immikkoortuini
tamani eqqartuussivinni immikkoortuni
tamani, kommunini aamma
Namminersorlutik Oqartussani innuttaasut
inatsisitigut innarlitsaaliugaanerat
pingaartinneqartariaqarpoq
siunnersortit nalunaarusiaat pingasut
2014-15-imi suliaritippai, taakkunanil
meeqqat pisinnaatitaaffii, inuit innarluutillit
pisinnaatitaaffii aamma inatsisilerinermi
atortutunik sunniuteqartunik pissarsisinnaaneq
pillugit nunat tamat akornanni
isumaqatigiissutit Kalaallit Nunaannut
pingaaruteqarnerat allaaserineqarpoq.
UPR: INUIT PISINNAATITAAFFIINIK
MISISSUINEQ ANNERTOQ
Institutti aamma Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit
Kalaallit Nunaata Siunnersuisoqatigiivi
suleqatigiillutik Danmarkimik, Kalaallit
Nunaannik Savalimmiunillu (UPR) januarimi
2016-imi Nunarsuarmi Piffissami Naliliinermut
atatillugu FN-imi Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit
Siunnersuisoqatigiinnut nalunaarusiorput.
UPR-imik suliaqarnermi nalunaarutit, inuit
pisinnaatitaaffii pillugit isumaqatigiissutit
allallut inuit pisinnaatitaaffiini pisussaaffiit
neriorsuutilu nunat tamarmiusumik
malinninnerat FN-imi Inuit Pisinnaatitaaffii
pillugit Siunnersuisoqatigiit ukiut
tallimakkaarlugit misissortarpaat. Inuit
Pisinnaatitaaffii pillugit Kalaallit Nunaata
Siunnersuisoqatigiivi UPR-imi nalunaarusiorput
aamma naalagaaffiup 2015-imi UPR-imi
nalunaarusiaanut sukumiisumik tusarniaanermi
akissuteqarlutik. Tapersiissutit taakku
marluk suliarineqarneranni instituttip
siunnersuisoqatigiit ikiorpai.
Aamma FN-imi Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit
Siunnersuisoqatigiit ataatsimiinnissaat
sioqqullugu siunnersuisoqatigiit nunat sinniisui
18
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16
 GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 62: Institut for Menneskerettigheders beretning til Inatsisartut 2014-16
peqatigalugit ataatsimiinnerni naalagaaffimmut
inassuteqaatissanik siunnersuusiorpugut.
Siunnersuisoqatigiit nunanik misissuinerini
ernumassutit unammilligissallu
sammineqarput, kinguneqarlunilu Danmarkip
Kalaallillu Nunaata isummerfigisassaannik
pitsanngorsaatissatut inassuteqaateqarnermik.
Suliamik ingerlatsineq, inassuteqaatit
naalagaaffiullu inassuteqaatinik tamarmiusunik
isummernera ilisimasaqalersitsipput,
aammalu inuiaqatigiinni innuttaasut
atugaannik pitsanngorsaaffiginissaannik
pingaaruteqartumik isiginnitsitsilerlutik.
Tamanna ulluinnarni qanoq
iliuuseqarfiginissaanik isumaliutit
FN-imi Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit
Siunnersuisoqatigiit nunani ataasiakkaani
oqartussanut aalajangiisartunullu annertuumik
missingersortussanngortippaat.
INNUTTAASUNIK TUSARNIAANEQ:
INATSISITIGUT INNARLITSAALIUGAANEQ
PITSAANERUSOQ
Nunanut Allanut Pisortaqarfimmik iluatsittumik
suleqateqarnermi Inuit Pisinnaatitaaffii
pillugit Kalaallit Nunaata Siunnersuisoqatigiivi
instituttilu UPR-imik suliaqarnermut atatillugu
Nuummi martsimi 2015-imi innuttaasunik
tusarniaapput. Sammisami inatsisitigut
innarlitsaaliugaaneq eqqartuussiveqarneq,
kommunit qitiusumillu allaffissuaq pillugit
sammisarpassuit oqallisigineqarput.
Institutti siunnersuisoqatigiillu – innuttaasunik
tusarniaanermit isumassarsitinneqarlutik
– ilaatigut immikkoortuni ukunani
suliniuteqarnissamik inassuteqaateqarput:
•
Eqqartuussivinni suliassanik suliannittarnermi
piffissami sivisuumi attanneqarsinnaasumik
aaqqiissuteqarnissap qulakkeerneqarnissaa
isiginiarneqasssaaq.
•
Eqqartuussivinni suliani qanoq pisoqarneranik
innuttaasut paasinnissinnaassaput aammalu
suliani uppernarsaatit atuarnissaannut
periarfissaqassallutik. Tamakku danskisut
allassimagajuttarput, taamaammat
pisariaqartoqartillugu kalaallisut
nutserneqartariaqarput.
•
Oqartussat aaqqissugaanerat inatsisilerinermi
tunngaviusumik tunngavinnut
naapertuutissapput. Aqutsiveqarfiit
aalajangigaannik aalajangiinerintik
naalakkersuisoqarfimmut suliamut
attuumassuteqartumut maalaaruteqarnermi
oqartussaanersut nammineertut
qularutigineqassanngilaq.
•
Kommuni suliassanik suliarinnittarnerup
pitsanngortinnissaata isiginiarneqarnissaa
pingaartuuoq, tassunga ilanngullugu
suliassanik suliarinnittartut ingerlaavartumik
ilinniaqqittarnissaat.
•
Kalaallit Nunaanni inatsisit pitsaassusaat
qaffatsinneqassaaq. Assersuutigalugu
naalagaaffiup inatsisai Kalaallit
Nunaanni inatsisitut ataatsimut isigalugu
ilusilersorneqassapput, taamaalilluni
oqaaseqaatit Kalaallit Nunaanni pissutsinut
tunngatinneqassallutik. Danskit inatsisaat
peqqussutikkut Kalaallit Nunaannut
atuutilersinneqaraangata tamanna
kingusinaartumik pigajuttarpoq, tassungalu
atasunik oqaaseqaateqartoqassanani.
Taamaammat Kalaallit Nunaanni pissutsinut
tunngatillugu aalajangersakkat sukumiisumik
isumaliutigineqanngitsoorneqariaannaapput.
19
INATSISARTUNUT NALUNAARUSIAQ 2014-16