GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

Grønlandsudvalget 2016-17
GRU Alm.del Bilag 14
Offentligt

Kalaallit Nunaanni

Inatsisitigut

isumannaassuseq

EQQARTUUSSISSUSERISUT SIUNNERSUISOQATIGIIT 2016

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

ADVOKATSAMFUNDET politikkikkut arlaannaanulluunniit attuumassuteqarani, innuttaasut

inatsisitigut isumannaatsumik illersorneqarnissaat, eqqartuussiveqarnerullu ingerlalluarnissaa

sulissutigaat. Nunami inatsisilerituut nakkutigaagut, taamaaliornitsigullu inatsisilerituut

kiffaanngissuseqarlutillu, tatiginassutsimikkut innarlerneqannginnissaat qulakkeerniarlutigu.

Eqqartuussissuserisut siunnersuisoqatigiit Advokatsamfundet-imi siulersuisuupput, tassaallutik

eqqartuussissuserisut 15-it nunami tamarmeersut.

Eqqarsuussissuserisut siunnersuisoqatigiit Kalaallit Nunaanni suliniutaat Dreyers Fond-imit

taperserneqarpoq.

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

– Eqqarsuussissuserisut siunnersuisoqatigiit

Ilusilersuisut:

Naqinneqarnera:

Amerlassusai:

ESSENSEN.COM

Jørn Thomsen, Elbo A/S

250 stk.

Nalunaarut uani aajuk Advokatsamfundet.dk

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

IMAI

SIULEQUT

INNERSUUSSUTIT

Eqqartuussiviit

Illersuisut

Politiit

Pinerluttunik isumaginnittoqarfik

Pinerluuteqarsimasut pineqaatissinneqartarnerat

Inatsisit inatsisinillu atuutsitsineq

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

SIULEQUT

Ukiut qulingajaat Kalaallit Nunaanni Eqqartuussiveqarnermut Ataatsimiititali-

arsuaq sulereerluni 2004-mi isumaliutissiissutini Kalaallit Nunaanni eqqartuus-

siveqarnerup iluani arlalinnik allannguutissanik innersuussutitalik tunniuppaa.

Isumaliutissiissummi innersuussutit tunngavigalugit, eqqartuussiveqarnerup

iluani malunnaatilinnik allannguisoqarsimavoq, taakkununnga ilaallutik Kalaallit

Nunaanni suliassat isumagineqartarnerannut inatsit aamma pinerluttulerinermut

inatsit. Inatsisit atuutilerput 2010-mi.

Kalaallit Nunaanni Eqqartuussiveqarnermut Ataatsimiititaliarsuup isumaliutis-

siissusiornerata kingorna, Eqqartuussissuserisut Siunnersuisoqatigiit suleqatigi-

issitaliorsimapput, eqqartuussiveqarnerup iluani inatsisitigut isumannaassuseq

”qanoq inissisimanersoq”, ataatsimiititaliarsuullu innersuussutai inatsisitigut

kinguneqartinneqarsimanersut misissorniarlugit.

Suleqatigiisitap Kalaallit Nunaanni eqqartuussiveqarnerup iluani, inatsisitigut

isumannaatsumik ingerlaniarnermi unammilligassat suuneri paasiniartussaavai,

immikkut Kalaallit Nunaanni inatsisilerituunit, pisortanit, kattuffinnillu peqataa-

titsilluni. Aammattaaq suleqatigiissitap inatsisitigut isumannaatsumik ingerla-

niarnermi unammilligassat qanoq iliorluni aaqqiivigineqarsinnaanersut innersuus-

suteqarfigisussaavai.

SULEQATIGIISITAMI ILAASORTAASIMASUT

· Inatsisileritooq Martin Lavesen, Eqqartuussissuserisut Siunnersuisoqatigii

vini ilaasortaq.

· Inatsisileritooq Iben Winsløw, Eqqartuussissuserisut Siunnersuisoqatigiivini

ilaasortaq

· Inatsisileritooq Jens Klokhøj, Eqqartuussissuserisut Siunnersuisoqatigiivini

ilaasortaq

· Inatsisileritooq Peter Schriver, Nuuk

· Monitoreringschef Christoffer Badse, Inuit pisinnaatitaaffii pillugit instituti

· Allattaaneq Torben Jensen, Advokatsamfundet

· Immikkoortortami pisortaq Nicolai Pii, Advokatsamfundet

Suleqatigiisitap nalunaarusiap uuma suliarinerani piffissami april-september 2016

pisortat, kattuffiit, inuillu makku ataatsimeeqatigisimavai:

Kalaallit Nunaanni Eqqartuussisarnermi Siunnersuisoqatigiit, Kalaallit Nunaanni

Politiit, Pinngortitamut, Avatangiisinut, Inatsiseqanermullu Pisortaqarfik, Kalaallit

Nunaanni pinerluuteqarsimasunik isumaginnittoqarfik, Inatsisitigut Ikiorsiisarfik

Imminut Pigisoq IKIU, Eqqaartuussisut peqatigiiffiat, Inatsisartut Ombudsman-

diat, Inuit Pisinnaatitaaffiinut Kalaallit Nunaata Siunnersuisoqatigiivi, Inatsisar-

tut Inatsiseqarnermut Ataatsimiititaat, Kalaallit Nunaata Eqqartuussivia, Kalaal-

lit Nunaanni Eqqartuussiviit, Kalaallit Nunaanni inatsisilerituut, Domstolsstyrelsi,

Justitsministeriap Atlantikup avannaanut immikkoortortaa, Herstedvesterimi par-

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

naarussivik, MF Aaja Chemnitz Larsen (IA), MF Aleqa Hammond (UFG), Immikkut si-

unnersorti Anders Jørgensen (Inatsisartut Ombudsmandianut inatsiseqarnermut

pisortaasimasoq), kalaaleq Herstedvesterimi paarnaarussivimmiittoq, inatsisile-

ritooq Thomas Trier Hansen (Kalaallit Nunaanni eqqartuussisuusimasoq) kiisalu

inatsisilerittoq Finn Meinel, Kalaallit Nunaanni eqqartuussiviit suleqatigalugit, il-

lersuisut akuerisat ilinniartitaaneranik isumaginnittoq.

Suleqatigiisitaq attuumassuteqartunit tamanit ilassilluarneqarsimavoq, peqataa-

sunillu ammasumik kinguneqarluartumillu oqaloqateqartarsimalluni.

Nalunaarutip suliarinerani suleqatigiisitap siunniussimavaa, atuartup Kalaallit Nu-

naanni eqqartuussiveqarnerup aaqqissuussaanera, tassungalu killiliussaasut ilisi-

masaqarfigissagai. Tamatuma eqqortumik allaaserineqarnera, ilaatigut Eqqartuu-

ssiveqarnermut Ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaani (isumaliutissiissut

1442/2004) aamma Flemming Balvigip suliaa ‘Pinerluttarneq aamma naapertuil-

luarnermik ilisimasaqarneq – Kalaallit Nunaanni’ (2015).

Inuinnarnik eqqartuussisoqarneq inatsisitigut

isumannaatsumik illersorneqarsinnaasumillu

ingerlassappat, taava sulinermi killiliussat ersa-

rilluinnartariaqarput.

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

INNERSUUSSUTIT

Suleqatigiisitap paasissutissat, misilittakkat, isummersuutillu, attuumassuteqar-

tut ataatsimeeqatiginerannit saqqummersut tunngavigalugit, eqqartuussiveqar-

nerup iluani immikkoortortanut assigiinngitsunut tunngasunik innersuussutinik

arlalinnik suliaqarpoq.

Suleqatigiisitap innersuussutit suliarineranni immikkut eqqumaffigisimavaa, Ka-

laallit Nunaanni eqqartuussiveqarnerup iluani, oqaatsitigut, kulturikkut, nunallu

sananeqaataa eqqarsaatigalugit, Qallunaat Nunaannut naleqqiullugit allaaneru-

jussuuneri. Taamaammat suleqatigiisitap Kalaallit Nunaanni eqqartuussiveqar-

nerup Danmarkimi eqqartuussiveqarnermut sanilliunnaveersaarnissaa eqquma-

niarfigisimavaa, kiisalu innersuussuteqarnermi Kalaallit Nunaanni inuiaqatigiit,

eqqartuussiveqarnerullu immikkuullarissuuneri isiginiarluarsimallugit.

EQQARTUUSSIVIIT

Kalaallit Nunaanni eqqartuussiviup ilisarnaatigaa, eqqartuussiviit siullermik

– eqqartuussisoqarfiit – inuinnarnik eqqartuussisoqarmata. Tassa imaappoq,

eqqartuussisut inatsisilerituujunngillat, eqqartuussisoqarfimmilu suleqataasut

tamarmik aamma inatsisilerituujunatik, tassalu pinerluttulerinermi suliaqarnermi,

unnerluussisoq, illersuisorlu, inuinnaallu saqitsaassutaanik suliaqarnermi sinnii-

suusut aamma nalinginnaasumik inatsisilerituujussanatik.

Inuinnarnik eqqartuussisoqarnermi, eqqartuussiviit isumannaatsuunissaasa,

inuiaqatigiillu imminnut qaninnerisa oqimaaqatigiisinnissaat, Kalaallit Nunaanni

suliassat isumagineqartarneranni pingaaruteqartarsimavoq. Imminut qaninnerup

iluaqutissartarai, eqqartuussiviit, taakkunanilu suliaqartut sumiiffinni pineqartuni

najuuttarneri, Kalaallit Nunaannilu pissutsinik immikkut ilisimasaqarnerat, taak-

kununnga ilaallutik kalaallit oqaasii kulturiallu.

Suleqatigiisitaq isumaqarpoq, inuinnarnik eqqartuussisoqartarneq Kalaallit Nu-

naanni arlalinnik iluaqutissartaqartoq, innuttaasut ikittunnguit nunarujussuarmi

siammaseqalutik inissisimatillugit, kiisalu oqaatsitigut, kulturikkullu taama as-

sigiinngitsigisoqartillugu.

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

Inuinnarnik eqqartuussisoqarneq isumannaatsumik inatsisitigut illersorneqarsin-

naassappat, taava tassani killiliussat ersareqqinnaartariaqarput.

Suleqatigiisitap attuumassuteqartut ataatsimeeqatigineranni, arlallit tikkuarpaat,

eqqartuussisut arlalinnik pikkorissortaqartut, kisiannili ilisimasat, eqqartuussivin-

nilu suliat ingerlanneqartarneranni piffissat naammaginanngitsut. Tamatumuuna

pissutaatinneqarpoq ilaatigut eqqartuussisut pikkorissut pissarsiariniarnerisa pi-

giinnarniarnerisalu ajornakusoortarnerat, isumasioqatissaaleqisarnerat, ulapin-

neq, inuttassaaleqinerlu. Soorlu assersuutigalugu upernaaq 2016 Sermersuup

Eqqartuussisoqarfiani eqqartuussisut marluinnaat atorfeqarput tallimaasussaa-

galuarlutik. Tamannalu ilutigalugu eqqartuussisutut ilinniartut Kalaallit Nunaat

tamakkerlugu marluinnaallutik.

Taama inissisimasoqarnerata kinguneraa, ukiut ingerlanerini eqqartuussisoqarfin-

ni sisamaasuni, suliassat uninngaannartut amerligaluttuinnarsimaneri, taakkulu

aatsaat danskit eqqartuussisoqarfiiniit immikkut ikiortilluni ikilisarneqarsinnaasi-

mallutik. Kingunerisaa alla tassaavoq, unnerluussisut, suliani arlalinni eqqarsuus-

sisoqarfinni aalajangerneqarsimasut suliareqqitassatut ingerlateqqittariaqartar-

simammatigit sakkukilliseqqullugit, soorlu pineqaatissiissut pinerluttulerinermi

inatsimmut imaluunniit suleriaatsimut naapertuutinngippat, aammattaaq at-

tuumassuteqartut maluginiarpaat, eqqartuussisoqarfiit aalajangigaat, Nunatta

eqqartuussivianut ingerlateqqinneqaraangamik allanngortinneqartartut imaluu-

nniit utertiinnarneqartartut aalajangiiniarnermi tunngavissat amigarineqarlutik.

Suleqatigiisitaq isumaqarpoq, tamanna assut eqqarsarnartoqartoq, aamma maa-

nna Kalaallit Nunaanni eqqartuussiveqarnerup iluani malunnaatilimmik allann-

guisoqartariaqartoq, inatsisitigut isumannaatsumik illersorneqarsinnaasumillu,

ullumikkutut inuinnarnik eqqartuussisoqartarneq ingerlaannassappat.

Tamanna tunngavigalugu suleqatigiisitaq isumaqarpoq, Kalaallit Nunaanni eqqar-

tuussisoqarfiit ataatsimoortilernissaat assut orniginartoq, maanna sisamaasut

ataatsimoortillugit ataasiinnanngortillugit, eqqartuussisullu ataatsimoortilerlu-

git, eqqartuussisoqartillugulu eqqartuussinerit sumiiffinni allani ingerlanneqarsin-

naatillugit, soorlu videokonference atorlugu ingerlanneqarsinnaanngikkaangata.

Suleqatigisiititap isumaa malillugu, taamatut ataatsimoortitsilernikkut ilisimasat

nukittorsarneqassapput, eqqartuussisoqarfiit aalajangiisarnerat pitsanngussaaq,

aammalu eqqartuussisunik pissarsiniarneq, taakkulu pigiinnarnisai ajornanngin-

nerulissaaq. Tamanna ilutigalugu suliat eqaannerusumik ingerlanneqartalissap-

put, taamaalillunilu suliaqarsinnaasut amerlanngikkaluartut atorluarneqarnerulis-

sallutik. Aammattaaq ungasissumi inissisimagaluaraanniluunniit, qitiusumiilluni

sumiiffinnut qanittutut misigisimaneq attatiinnarneqarsinnaassaaq, eqqartuus-

sisut Kalaallit Nunaanni pissutsinik, oqaatsinillu ilisimasaqarnerat pissutaalluni,

tamatumani naatsorsuutigineqarluni sapinngisamik Kalaallit Nunaanni sumiiffin-

nit tamaneersunik eqqartuussisunik sulisoqalernissaq.

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

EQQARTUUSSISUT SIUNNERSUISOQATIGIIT SULEQATIGIISITAASA INNER-

SUUSSUTIGAAT:

· Sapinngisamik piaartumik maanna eqqartuussiveqarnerup aaqqissuussaa

nera nalilersorneqassasoq, inatsisitigut isumannaatsumik ingerlanissaq

siunertaralugu, maannalu eqqartuussisoqarfiit sisamaasut, ataatsimoortil

lugit ataasinngortinnissaat iluaqutaassannginnersoq, taamaalillutik eqqar

tuussisoqarfiit ilisimasatigut, piginnaasatigut, sulisussaqarniarnikkullu nu

kittorsarneqarsinnaaniassammata.

· Inuit saqitsaassutaannit suliassat uninngaannartut amerligaluttuinnarneri

akiorniarlugit, suliassat eqqartuussisoqarfinniit Kalaallit Nunaata Eqqartuu

ssivianut ingerlanneqarsimasut, tassaniiginnaassasut, 2017imi nalilersu

ereernerup tungaanut. Inuit saqitsaassutaannit suliassat assigiinngeqaat,

inatsisillu assigiinngitsut attorneqakkajuttarput, taamaammallu inatsisinik

ilinniagalimmik eqqartuussisoqarluni suliarisariaqarlutik. Inuit saqitsaas

sutaanik suliani, pinerluttuliornermi sulianisulli, inuinnarnik eqqartuus

sisoqartarnissaq pisariaqarpasinngilaq, ilaatigut inuit saqitsaassutaannik

suliaqarnermi sumiiffinniinnissaq pingaaruteqarpallaanngimmat.

· Kalaallit Nunaanni Eqqartuussivik nukittorsartariaqarpoq, eqqartuussisoqar

finnik ilitsersuisussaanini piviusunngortinniarlugu, tak. ataani innersuussu

tigineqartut.

· Eqqartuussisoqarfinni eqqartuussisunut killiliussat pitsanngorsarneqas

sasut, taakkunani eqqartuussisunik piginnaasaqarnerusunik peqalernissaq,

atorfinitsitsiniarnissarlu ajornannginneruleqqullugu.

Suleqatigiisitap ilisimavaa Kalaallit Nunaanni eqqartuussivinni qarasaasiat qan-

ganitsersimasut, aammalu ilaatigut danskit eqqartuussisoqarfiinut attaveqarsin-

naanngitsut. Tamatuma kingunerisarpaa, ilaatigut statistikkimik suliaqarnermut

atatillugu, suliat takkussuuttuinnaat, suliallu naammassineqarsimasut, aammalu

suliat assigiinngitsut suuneri apeqqutaatillugit, suliarineqartarnerisa sivisussusaa-

nnik nalunaarsuisarnerit taamaallat allattorneqartarneri. Taamatullu suliaqarner-

mi nutaaliaanerusumik statistikkiliorsinnaaneq, sulianik aqutsinermi, upalungaar-

simanermi, allanillu aqutsinermi atortunik nutaaliaasunik atuinissaq ajornarluni.

Aammattaaq suleqatigiisitamit paasineqarpoq, Kalaallit Nunaanni eqqartuussiviit

aalajangersagaat, Danmarkimi pilersinneqartumut eqqartuussiviit ataatsimoorus-

samik qarasaasiaqarfianut ingerlateqqinneqarsinnaanngitsut.

Suleqatigiisitap aamma sulinermini maluginiarsimavaa, - eqqartuussisoqarfin-

ni, Kalaallit Nunaanni Eqqartuussivimmi, Nunattalu Eqqaartuussisuuneqarfiani

-eqqartuussisut allaffissornikkut suliassarpassuaqartartut. Suleqatigiisitap ta-

kusimavaa, Kalaallit Nunaanni eqqartuussisoqarfinni assigiinngitsuni eqqartuus-

sisut ikittunnguusarneri pissutigalugit, suliat aalajangersimasut ingerlanniarnerat

annertuumik arriillisarneqarsinnaasartoq.

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

EQQARTUUSSISUSERISUT SIUNNERSUISOQATIGIIT SULEQATIGIISITAATA

INNERSUUSSUTIGAA:

· Kalaallit Nunaanni Eqqartuussiviit qarasaasiatigut atortuisa nutarternis

saannut piaartumik aningaasaliisoqassasoq, taamaalillutik qarasaasiat

danskit eqqartuussiviisa qarasaasiaannut assingusunngorlugit.

· Kalaallit Nunaanni Eqqartuussivinnut allaffisornikkut sulisut, nutserisut,

eqqartuussisullu amerlanerusut pigineqalernissaannut aningaasaliisoqas

sasoq, taamaalillutik eqqartuussisut tunngaviusumik suliassatik suliarinias

samatigit, tassalu inatsisinik suliaqarneq.

· Kalaallit Nunaanni Eqqartuussivik eqqartuussisumik ataatsimik ilaneqas

sasoq. Suleqatigiisitap iluaralugu maluginiarpaa, Kalaallit Nunaanni Eqqar

tuussivik allaffissornikkut pisortamik pissarsiortoq, kisianni suleqatigiisitaq

isumaqarpoq, Kalaallit Nunaanni Eqqaartuussivik eqqartuussisunik marlun

nik pisariaqartitsisoq, eqqartuussinermik, eqqartuussisoqarfinnullu ilitser

suinermik pisussaaffimmik piviusunngortitsisoqassappat.

· Danskit eqqartuussiviit inatsisilerituunik eqqartuussisunik aalajanger

simasunik – ajornanngippat Kalaallit Nunaanni eqqartuussiveqarnermik

ilisimasaqareersunik aalajangersimasunik toqqaasoqassasoq – ulapput

toqartillugu eqqartuussinerit ingerlanneqarneranni eqqartuussisoqarfinnik,

Kalaallit Nunaanni Eqqartuussivimmik, Nunattalu Eqqaartuussisuuneqarfia

nik ikiuisinnaasunik.

ILLERSUISUT

Kalaallit Nunaanni pinerluttulerinermi illersuisutut suliassat inatsisilerituunit,

aammalu illersuisunit akuerisaasunit amerlanerpaartaat inatsisilerituutut ilin-

niarsimangitsunit, suliffiup saniatigut illersuisutut sivikitsumik ilinniarsimasunit

ingerlanneqarluni.

Eqqartuussiveqarnermut ataatsimiititaliarsuup 2004-mi isumaliutissiissutimini

siunnersuutigaa, ”illersuisoqarneq sapinngisamik piaartumik nukittorsarneqas-

sasoq, nuna tamakkerlugu pisortatigoortumik imaluunniit namminersorluni il-

lersuisumik atorfinitsitsinikkut, taassuma isumagissavaa pitsaasumik illersuinis-

saq, kiisalu illersuisunik ilinniartitsineq siunnersuinerlu”, taamaalillutik illersuisut

piginnaasaat unnerluussisunut naleqqersuussinnaaniassammata. Kalaallit Nu-

naanni inatsisitigut isumannaassuseq pillugu inatsimmi 2010-mi atuutilersumi,

justitsministeriaqarfik piginnaatinneqarpoq nuna tamakkerlugu illersuisumik

toqqaaqqullugu, tamannalu suli piviusunngortinneqanngilaq.

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

Suleqatigiisitap attuumassuteqartunik ataatsimeeqateqartarnermini, maluginiar-

simavaa illersuisut akuerisaasut piginnaasaat, taakkulu sulinerminni atugarisaat

assut isornartorsiorneqartartut. Tassunga atatillugu tikkuarneqartut arlaqarput,

tassunga ilaalluni nuna tamakkerlugu illersuisoqannginnera, ilinniartitsinissamut

aningaasassaqannginneq, inatsisit piniarnerisa ajornakusoorneri (allaaserineqar-

toq uani ’Inatsisiliorneq, inatsisillu najoqqutassat’) aammalu illersuisuunerup sa-

niatigooriinnarlugu atorfigineqarnera. Aammattaaq attuumassuteqartut arlallit

tikkuarpaat, illersuisunik akuerisaasunik pitsaasumik nakkutiginninneq amigaate-

qartoq.

Tamanna tunngavigalugu attuumassuteqartut arlallit tikkuarpaat, ullumikkut

Kalaallit Nunaanni pinerluttulerinerup iluani, pitsaasumik illersorneqarnissamik

inuit piginnaatitaaffii eqqortinneqartarnersut, aamma ”equality of arms” (suliap

ingerlannerani illersuisut, unnerluussisullu naligiimmik inissisimanissaat) illersu-

isut akuerisaasut sulinerminni atugarisaat naleqqunnersut. Tassunga sanilliullugu

unnerluussisut aallartitaat – amerlanertigut politiitut atorfilik - unnerluussinermi

pisortat inatsisitigut atortussaat, taassumalu iluani ilisimasarpassuit katersat

tunuliaqutassarisarlugit.

EQQARTUUSSISUSERISUT SIUNNERSUISOQATIGIIT SULEQATIGIISITAATA

INNERSUUSSUTIGAA:

· Piaartumik nuna tamakkerlugu illersuisussamik toqqaasoqassasoq, illersu

isunik ilinniartitsillunilu, siunnersuisussamik. Tassunga ilanngullugu suleqa

tigiisitap innersuussutigaa, nuna tamakkerlugu illersuisup aamma illersuisut

akuerisat nakkutigisassarissagai.

· Illersuisunut atugassarititaasut, tassunga ilanngullugu illersuisunik aku

erisanik ilinniartitsineq, pitsanngorsarneqassasoq, illersuisut piginnaasai

qaffassarniarlugit. Tassunga atatillugu suleqatigiisitap iluarisimaarpaa Ju

stitsministeriaqarfiup, illersuisunik ilinniartitsinermut nalunaarut tusarnia

assutigimmagu.

· Illersuisutut atorfiup pitsaanerusumik inissisimalernissaa, saniatigooralugu

atorfigiinnarnagu, ajornanngippalli ilivitsumik atorfittut atuutsilerlugu.

· Soorlu Kalaallit Nunaanni suliassat isumagineqartarnerannut inatsimmi al

lassimasoq, pinerluttulerinermik sulianut atatillugu eqqartuussisoqarfiup

siullermik illersuisoq akuerisaasoq, inatsisilerituujunngitsoq illersuisuutit

tussaavaa. Suleqatigiisitap nalilerpaa – ilaatigut periuseq ‘equality of arms’

– inatsisitigut isumannaatsumik ingerlatsiniarnermi eqqarsarnartoqartoq,

aammalu sumiiffiit imminut qanittutut inissisimanerat patsisigineqarsinnaa

nngitsoq, sumiiffinni pineqartuni inatsisileritooqartinnagu, inatsisilerituullu

kalaallisut oqaaseqartuunngippata.

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

Soorlu Kalaallit Nunaanni suliassat isumagineqartarnerannut inatsimmi allassi-

masoq, pinerluttulerinermik sulianut atatillugu eqqartuussisoqarfiup siullermik

illersuisoq akuerisaasoq, inatsisilerituujunngitsoq illersuisuutittussaavaa. Suleqa-

tigiisitap nalilerpaa – ilaatigut periuseq ‘equality of arms’ – inatsisitigut isuman-

naatsumik ingerlatsiniarnermi eqqarsarnartoqartoq, aammalu sumiiffiit imminut

qanittutut inissisimanerat patsisigineqarsinnaanngitsoq, sumiiffinni pineqartuni

inatsisileritooqartinnagu, inatsisilerituullu kalaallisut oqaaseqartuunngippata.

Kalaallit Nunaanni suliassat isumagineqarnerannut inatsimmi § 322, stk. 2,-mi

allassimavoq, eqqartuussisoqarfinni suliaq pinartuutillugu illersuisut akuerisat

atornagit, inatsisileritooq illersuisussanngortinneqassasoq, illersuiniarnermi

tamanna pisariaqarpat. Suliassat isumagineqarnerannut inatsimmi § 327-imi taa-

matulli eqqartuussiviit avataaniit siunnersortimik atuisoqarsinnaavoq – eqqartuu-

ssisulerisumik imaluunniit inatsisilerituumik – illersuisup akuerisaasup tamanna

pisariaqartippagu. Suleqatigiisitap paasisimavaa, tamakku aalajangersakkat ator-

neqartanngitsut, tamannalu assut eqqarsarnartoqartippaat, matumani inoqarmat

suliassat isumagineqarnerannut inatsimmi piumasaqaataasut malillugit illersor-

neqanngitsunik.

EQQARTUUSSISUSERISUT SIUNNERSUISOQATIGIIT SULEQATIGIISITAATA

INNERSUUSSUTIGAA:

· Kalaallit Nunaanni suliassat isumagineqarnerannut inatsit allanngortinne

qassasoq ima, pinerluttulerinermik suliani sumiiffinni inatsisileritooqartil

lugu, inatsisilerituut atorneqartassasut – tassalu imaappoq annermik Nu

ummi

· Kalaallit Nunaanni Eqqartuussivik misissuisitsissasoq, suna pissutigalugu

suliassat isumagineqarnerannut inatsisimmi § 322, stk. 2, aamma § 327, ator

neqarneq ajornersut, aamma siunissaq eqqarsaatigalugu siunertarineqartut

malillugit atorneqalernissaannut aaqqiissutissanik nassaassasoq.

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

POLITIIT

Attuumassuteqartut ilaasa tikkuarsimavaat, Kalaallit Nunaat tamakkerlugu poli-

tiitut oqartussaaffilinnik – politiitut atorfilinnik imaluunniit kommunefogedenik

peqannginnera. 2016-imi januarimi nunaqarfinni 52-iusuni kommunefogedit 15-it

amigaataapput. Oqaatigineqarsimavoq kommunefogedinik atorfinitsitsiniarneq

ajornakusoortoq, atorfininnermi atugassarititaasut pitsaannginneri pissutigalugit.

Kalaallit Nunaanni inunnut ulorianaatilimmik pinerluttarnerit, nunanut allanut

sanilliullugit amerlaneroqaat, taamaammat suleqatigiisitaq isumaqarpoq, sa-

pinngisamik Kalaallit Nunaanni inuiaqatigiinni sumiiffinni tamani – aamma nu-

naqarfinni mikisuni avinngarusimasuni – politiitut oqartussaassusilinnik peqas-

sasoq, taamaalillutik inuit pinerluffigineqartut unnerluutiginnissinnaaqqullugit,

sukkasuumillu ikiorneqarsinnaaqqullugit. Ingammik soorlu pinerluffigineqartoq,

pinerluttorluunniit ilaqutaasimappat.

EQQARTUUSSISUSERISUT SIUNNERSUISOQATIGIIT SULEQATIGIISITAATA

INNERSUUSSUTIGAA:

· Kalaallit Nunaanni illoqarfinni, nunaqarfinnilu tamani politiitut oqartussaa

suseqartumik peqarnissaa qulakkeerneqassasoq – ilaatigut atorfinitsitsi

nermi atugassarititaasut pitsanngorsarneratigut, tassani ilaallutik kommu

nefodegit akissarsiaqarnerannut tunngasut.

Suleqatigiisitap assut eqqarsarnartoqartippaa

Kalaallit Nunaanni isertitsiviit ammasuunngin-

neri, naak tamanna Eqqartuussiveqarnermut

Ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaani

piumasarineqaraluartoq.

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

PINERLUTTUNIK ISUMAGINNITTOQARFIK

Suleqatigiisitaq isumaqarpoq Eqqartuussiveqarnermut ataatsimiititaliarsuup

isumaliutissiissutaani oqariartuutaasut akerlianik erseqqissumik pisoqartoq,

tassa Kalaallit Nunaanni pinerluuteqarsimasunut inissiisarfiit, paarnaarussivit-

tut matoqqasutut atorneqaraluttuinnarlutik, matui parnaaqqallutik, ungerutissiat

kapinartullit takussaallutik aammalu inuiaqatigiinnut avatangiisinut killilerujus-

suarmik attaveqarlutik. Taama ineriartortoqarnerannut patsisaarpasippoq, piner-

luuteqarsimasunut inissiisarfiit pisortaasa isumannaallisaaneq pitsaanerusoq il.il.

inissiissarfiutiminni qulakkeerusummassuk, ilaatigut ”inissinneqartartut sakkor-

tuut” amerligaluttuinnarneri pissutigalugit.

Suleqatigiisitap ilisimavaa, Pinerluttunik isumaginnittoqarfik 2015-imi ukiakkut

’Oqaaseqaat Kalaallit Nunaanni inissiisarfiit ammasut qanoq innerat’ pillugu su-

liaqarsimasoq, tassanilu Kalaallit Nunaanni inissiisarfik aammasoq qanoq illutaa

ittuusariaqarnersoq, qanorlu atorneqarsinnaasariaqarnersoq allaaserineqarluni.

Suleqatigiisitap eqqarsarnartoqartilluinnarpaa, Kalaallit Nunaanni inissiisarfiit

ammasuunnginneri, naak tamanna Eqqartuussiveqarnermut ataatsimiititaliar-

suup isumaliutissiissutimini pisariaqartutut isigigaluaraa, aammalu taama eqqar-

tuussiveqarnerup iluani isumaqartoqaraluartoq.

EQQARTUUSSISUT SIUNNERSUISOQATIGIIT SULEQATIGIISITAASA INNER-

SUUSSUTIGAAT:

· Pinerluttunik isumaginnittoqarfiup sapinngisamik piaartumik inissiisarfiit

ingerlariaasiat allanngortissagaat, uani ”Oqaaseqaat Kalaallit Nunaanni inis

siissarfiit ammasut qanoq innerat” oqaatigineqartut malillugit.

Maanna Nuummi Kalaallit Nunaanni inissiisarfiit matoqqasut siullersaat sanane-

qarpoq. Naatsorsuutigineqarporlu inissiisarfissaq 2018-imi upernaakkut atuler-

nissaminut piariissasoq. Suleqatigiissitap iluarisimaarpaa Kalaallit Nunaata nam-

mineq matoqqasumik inissiisarfittaalernera, taamaalillutik kalaallit siunissami

Kalaallit Nunaannut inissinneqartalissammata, Danmarkimi paarnaarussivimmut

Herstedvesterimut pinnatik.

Suleqatigiisitalli immikkut erseqqissaatigerusuppaa killiligaanngitsumik pineqa-

atissinneqarsimasut immikkut suliassaasarmata, ingammik tarnimikkut nakor-

sarneqartariaqartarlutik. Herstedvesterimi paarnaarussivimmi ullumikut arlalinnik

katsorsarneqarnissamut neqeroorutinik peqartarpoq, taakkulu ilaatigut paarnaa-

russivimmi peqqinnissamut tunngasunik suliaqartunit, imaluunniit avataaniit

siunnersortinit sulisitsinikkut isumagineqartartunik.

Kalaallit Nunaanni peqqinnissaqarfiup iluani tarnip nappaataannut nakorsanik

il.il. atorfinitsitsiniarneq ajornakusoortarpoq. Tamanna tunngavigalugu ilimagine-

qarsinnaavoq katsorsaasarnissap neqeroorutiginiarnerani, tarnip nappaataannut

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

nakorsanik atorfinitsitsiniartarnissaq ajornakusuussaqisoq, naak Kalaallit Nunaa-

nni killeqanngitsumik pineqaatissinneqarsimasunik imminut illersorsinnaasumik

katsorsaaniaraanni, taakku pisariaqavissut.

EQQARTUUSSISUSERISUT SIUNNERSUISOQATIGIIT SULEQATIGIISITAATA

INNERSUUSSUTIGAA:

· Qulakkeerneqassasoq Nuummi matoqqasumik inissiisarfittaassami, Her

stedvesterimi paarnaarussivimmisulli katsorsartinnissamut periarfis

saqarlunilu, neqerooruteqalereersimassasoq, kalaallit inissinneqarsimasut

Nuummut nuunnginnerini, tassami killeqanngitsumik paarnaarussat inissii

sarfimmiitinneqarnerinut tamanna qitiulluinnarmat.

· Killiligaanngitsumik paarnaarussivimmi Herstedvesterimiittut, Nuummut

inissiissarfittaassamut nuunnissaat, namminneq piumassutsimik pissasoq,

inissinneqarsimasullu pinngitsaalineqassanngitsut.

PINERLUUTEQARSIMASUT PINEQAATISSINNEQARTARNERAT

Misissuinerit nutaanerpaat takutippaat, (Flemming Balvig ‘Pinerluttarneq aam-

ma naapertuilluarnermik ilisimasaqarneq – Kalaallit Nunaanni’ 2015), Kalaallit

Nunaanni innuttaasut amerlanerpaat isumaqartut, inatsisinik unioqqutitsiner-

nut atatillugu pingaarnertut tunngaviusoq tassaasariaqartoq, pinerlussimasunut

kinguneqartitsinermi, pinerlussimasut ataasiakkaat pinerloqqinnginnissaannut

ikiorserneqarlutillu tapersersorneqartariaqartut.

Taamatut isumaqarneq Kalaallit Nunaanni inissiisarfinnut inissiiginnartarnermut

sanilliutissagaanni tulluanngilaq – ingammik soorlu siusinnerusukkut oqaatigi-

neqartoq, Kalaallit Nunaanni inissiisarfiit annertunerujartortumik paarnaarussi-

vittut matoqqasutut atuleriartuinnarneri eqqarsaatigalugit. Taamaammat sule-

qatigiisitap naliliinera malillugu, nammineersinnaajunnaartitsineq kisiat pinnagu

periarfissamik allamik annertuumik pisariaqartitsisoqarpoq, tassalu killilimmik

nammineersinnaanissamut pineqaatissiisarnissaq.

EQQARTUUSSISUT SIUNNERSUISOQATIGIIT SULEQATIGIISITAASA INNER-

SUUSSUTIGAAT:

· Kalaallit Nunaanni elektroniskimik singernikkut nalunaarsuummik assigisaa

nilluunniit atuisoqarsinnaalissasoq.

· Pineqaatissinneqarnermut atatillugu annertunerusumik inuiaqatigiinni kif

fartuussineq atorneqalissasoq.

· Kalaallit Nunaanni aaqqiagiinngittoqartillugu isumaqatigiisitsiniartartussa

mik isumalioqatigiisitaqalissasoq.

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

INATSISIT INATSISINILLU ATUUTSITSINEQ

Inatsisit, inatsisillu atuutsinneqarnissaanut tunngasut nalinginnaasumik Kalaallit

Nunaanni pissarsiariuminaaqaat.

Pingaarnerpaatut najoqqutarineqarpoq inatsisinut nalunaarusiortoqartannginnis-

saa – tassa imaappoq, inatsit tunngavigineqartoq, kingusinnerusukkullu inatsisip

allannguutai ataatsimoortinneqarlutik – namminersorluni inatsisini. Inatsimmut

akuerineqarsimasumut allannguutissanik arlalinnik peqarsimagaangat, paasini-

arsaralugu inatsit suna pineqartumut sumut atuuttuunersoq piffissaajarnartaqa-

aq ilungersunarlunilu – aamma inatsisilerituunut.

Immikkut unammilligassaq alla tassa inatsit naalagaaffeqatigiinnerup iluani atuus-

simagaangat, Kalaallit Nunaannilu kunngip peqqusineratigut atuutilersimalluni. Ina-

tsimmi taamaattumi Kalaallit Nunaanni immikkut ittumik pissutsit pissutigalugit

qallunaat inatsisaanniit allanngortinneqarsimasumi, inatsit oqaaseqaatitaqarneq

ajorpoq. Taamaattoqartillugu inatsimmik atuiniartup takusinnaaneq ajorpaa, inat-

sisip allangortissimaneranut patsisaasoq sunaanersoq. Justitsministeriali oqaase-

qaammik allagaqartarpoq, allannguutit patsisaasullu pillugit, kisianni oqaaseqaat

inatsisinik suliaqarnermi ilaatinneqartussatut piumasaqaataanngilaq.

Aammattaaq Kalaallit Nunaanni pisortatigoortumik eqqartuussinermi aalajangi-

ussanut qarasaasiatigut databasemik katersuiveqanngilaq. Politiit eqqartuussi-

viillu namminneq pisortatiguunngitsunik eqqartuussinermi aalajangiussanik ka-

tersaateqarput, kisianni soorlu illersuisut akuerisaasut imaluunniit innuttaasut

nalinginnaasut eqqartuussinermi suliaasimasunik takunnissinaanngillat. Danmar-

kimi aalajangertoqarsimavoq eqqartuussinernut atatillugu databaseqalissasoq.

Qarasaasiatigut inissisimaneq pissutigalugu, maannakkuugallartoq databasemut

Kalaallit Nunaanni eqqartuussutit ilanngunneqarnissaat pilersaarutaanngilaq.

Pissutsit taamaanneri suleqatigiisitap isumaa malillugu, inatsisitigut isumannaa-

tsumik ingerlaniarnermi unammillernartuupput, tassami inatsisinik, taakkuninn-

galu atuutsitsinissamik ilisimasaqarnissaq tunngaviulluinnarmat, inuiaqatigiit

inatsisinik atuilluassappata. Tamanna immikkut Kalaallit Nunaanni isigisariaqar-

poq inuinnaat inatsisitigut illersugaanerat eqqarsaatigalugu, tassami eqqartuus-

sisoqarfinni suleqataasartut inuinnaasarmata.

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

EQQARTUUSSISUT SIUNNERSUISOQATIGIIT SULEQATIGIISITAASA INNER-

SUUSSUTIGAAT:

· Kalaallit Nunaanni inatsisiliornerup iluani, danskit inatsisiliornermi periusaat

assigalugu inatsisinut nalunaarusiortoqartalissasoq.

· Naalagaaffimmi oqartussaasut, naalagaaffiup iluani Kalaallit Nunaannut

tunngasunik inatsisinik allannguisoqartillugu, oqaaseqaatinik avammut

saqqummiussisassasut.

· Danmarkimisulli Kalaallit Nunaanni eqqartuussinerni eqqartuussutit qarasaa

siatigut databasemik pilersitsisoqassasoq imaluunniit Kalaallit Nunaanni

eqqartuussivinni eqqartuussutit danskit databaseqarfiani pigineqalissasut.

Qulaani taaneqartut ilaatigut pissutigalugit, attuumassuteqartut ilaasa tikkuar-

paat, kalaallit inuiaqatigiit inatsisit malillugit pisinnaatitaaffitsik ilisimakkajunneq

ajoraat.

Aammattaaq maluginiarneqarpoq, ingerlatsivinni arlalinniit innuttaasut pisinnaa-

titaaffi pillugit pisarialimmik siunnersuisoqarneq ajortoq.

Suleqatigiisitaq isumaqarpoq, Inatsisitigut Ikiorsiisarfik Imminut Pigisoq IKIU imaa-

nnaanngitsumik suliaqartoq, sulianut ataasiakkaanut atatillugu akeqanngitsumik

inatsisitigut siunnersuiinnarani, aammali Kalaallit Nunaanni innuttaasut ataa-

tsimut isigalugit pisinnaatitaaffiinik siunnersuisarnermigut. Taama suliaqarneq

Nuummi allaffimmiit aamma Kalaallit Nunaanni sumiiffinnut assigiinngitsunut

angalasarnikkut ingerlanneqartarpoq. Suliap annersaa nammineq piumassutsi-

mik ingerlanneqartarpoq, eqqartuussissuserisut inatsisilerituullu akissarsiaqara-

tik sulisarput, kisianni IKIUp inatsisitigut ikiorsiisarnermik allaffeqarfiata, sulisullu

Kalaallit Nunaanni angalasarnerisa aningaasalersornissaat ajornakusoortinneqar-

poq.

EQQARTUUSSISUT SIUNNERSUISOQATIGIIT SULEQATIGIISITAASA INNER-

SUUSSUTIGAAT:

· Inatsisitigut Ikiorsiisarfik Imminut Pigisoq IKIU aningaasaliiffigineqassasoq,

taamaalilluni IKIUp Kalaallit Nunaat tamakkerlugu innuttaasut inatsisitigut

ikiorserlugillu siunnersorsinnaaniassammagit.

Ukiut arlallit ingerlanerini danskit inatsisaat kunngimit peqqusinertallit Kalaallit

Nunaannut atuutsilernissaat kinguaattoorutigineqartarput. Taama kinguaattor-

nerup kingunerisarpaa, Kalaallit Nunaanni inatsisit ilaasa ilaatigut naleqqukkun-

naartarneri aamma ataasiakkaatigut qanganitsertarneri.

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ

Tamatumunnga ilaatigut pissutaavoq naalagaaffimmi oqartussaasut suliamik

pingaartitsinngippallaarsimanerat.

Eqqartuussisut siunnersuisoqatigiit suleqatigiisitaata iluaralugu maluginiarpaa,

Justitsministeriap tassunga tunngasut pingaartinneruniarlugit Nunanut avannar-

lernut immikkoortortamik pilersitsisimasoq, tassani suliarineqassallutik Justits-

ministeriap Kalaallit Nunaannut, Savalimmiunullu tunngasuni inatsisiliornissaa.

Apeqqutaavorli aningaasat naammattut immikkoortinneqarsimanersut, pineqar-

tumi kinguaattoorutit naammassiniarnissaat eqqarsaatigalugu.

EQQARTUUSSISUT SIUNNERSUISOQATIGIIT SULEQATIGIISITAASA INNER-

SUUSSUTIGAAT:

· Naalagaaffimmi oqartussaasut qulakkiissagaat, aningaasaliissutit taamaal

laat Kalaallit Nunaanni inatsisit nutaat atuutilernerannut atugassiaanatik,

aammali kinguaattoorutinut ukiuni arlalinni amerligaluttuinnarsimasunut

suliarinninnissamut naammassasut.

GRU, Alm.del - 2016-17 - Bilag 14: Publikation: Retssikkerhed i Grønland, fra Advokatsamfundet

KALAALLIT NUNAANNI INATSISITIGUT ISUMANNAASSUSEQ